Emeklilere Ek Gelir Sağlayacak İş Önerileri

Emeklilik Döneminde Yeni İş Fırsatları

Geleneksel emeklilik algısından farklı olarak, emeklilik günleri artık sadece dinlenmek ve boş zaman geçirmek anlamına gelmiyor. Torunları sevmek ve çiçekleri sulamak elbette değerli aktivitelerdir, ancak emeklilik dönemi aynı zamanda yeni iş fırsatları ve ek gelir yaratma fırsatları sunmaktadır. İşte emeklilik döneminde düşünebileceğiniz bazı iş önerileri:

Emeklilikte hangi işler yapılabilir?

Kötümser bir bakış açısıyla emeklilik yaşamın sonuna gelmenin tescilidir bir anlamda. Artık işe yaramaz bir “ihtiyar (!)” olarak önlenemez sonu sabırla beklemekten başka çare yoktur. Hele Batı ülkelerindeki dolgun emeklilik maaşlarından mahrumsanız, genç emeklilik sizin için bir dert haline gelebilir. Dahası da var elbette: İş dünyasının dışına itilmişlik duygusu, kendini iyice yaşlanmış olarak görmek! Bu karmaşık duygular vücutta stres hormonlarının harekete geçirilmesi demektir. Sonunda ‘işe yaramazlığın’getirdiği duygularla ortaya çıkan onlarca sağlık sorunu ve ruhsal problem.

Oysa emeklilik, sosyal bir olgunun yeni yetişen kuşaklar için yarattığı zorunlu ekonomik dengenin yasal tarifinden başka bir şey değildir aslında. Siz yıllarca bulunduğunuz yerleri boşaltmalısınız ki sizden sonraki kuşaklara yer açılabilsin.

DEĞİŞEN EMEKLİLİK OLGUSU

Bundan 50-60 yıl önce Türkiye’de ortalama yaşam süresi 45-50 yıl civarındaydı. 50 yaşına gelen birine “ununu eleyip eleği duvara asmış ihtiyar” gözüyle bakılırdı. Bu gün ortalama yaşam süresi 75’leri geçti 80’lere gidiyor. Hormonların etkisi midir bilinmez, bu süre kadınlarda daha da uzun.

Türkiye ekonomik açıdan geliştikçe ömür uzuyor. Emekliliğin getirdiği geçim engellerini aşmak ve aktif hayata bir başka yoldan devam etmek çok önemli. Bu noktada bireysel emeklilik olanaklarının ve sağlık sektöründeki gelişmelerin büyük payı olduğu da unutulmamalı.

Bilim açısından bakıldığında insan hayatı ortalama 120 yıla programlanmış durumda. Bilimsel araştırmalar bunu açıkça ortaya koyuyor. DNA’nın işleyiş mekanizması incelendiğinde 20 yaşından sonra insan için adeta “katabolik bir yıkım süreci” başlıyor, insan her yıl hücresel üretim yeteneğinin yüzde l’ini yitiriyor. DNA’nın hayret verici özelliklerini dikkate alırsanız bu sessiz yıkımın 120 yaşında sona ermesi lazım. Amma ve lâkin modern hayatın yoğun stresi buna pek imkân tanımıyor.

Bir başka yaklaşım ise memeli hayvanlara uygulanan “X7 teorisi”. Bilim insanları bir hayvanın yaşam süresinin kemik gelişiminin yedi katı olduğunu bulmuş, tnsan ise kemik yoğunluğuna 20 yaşında ulaşıyor. Bu teori 120 yıllık ömür varsayımını destekler nitelikte.

Ve tabii bilimsel bakış açısıyla bir insanın 50 yaşında emekli olması kabul edilemeyecek bir durum. Örneğin. Amerika’da emekli olan bireyler ikinci baharlarını yaşamak adına kâr amacı gütmeyen kuramlarda görev alıyor, kazandıkları deneyimleri ihtiyaç duyan insanlara sunarak işe yaramanın sırrını keşfediyorlar. Kaldı ki. modern çağların emeklilik anlayışı artık günümüzde başka kolaylıklara endeksli. En başta da tüm kaygıları giderecek özel emeklilik planları var. Ülkemiz yeni yeni bu durumun farkına varıyor ve hayata daha rahat bakabiliyor.

Bu hafta sizlere 50 yaşlarında emekli olmuş bir insanın hangi işleri yapabileceğine ilişkin bazı basit örnekler vereceğim. Tabii sadece başlık olarak. Yoksa bu konu sayfalara sığmayacak kadar zengin. Bu konuda, ilkini bu hafta yayınlayacağımız iki bölümden oluşan bir çalışma yaptık,

GENÇLER BİLSE, YAŞLILAR YAPABİLSE

Her şey önce inanç ve kararlılıkla başlıyor. Nitekim ABD menşeli “Bureau of La-bor Statistics” (İşgücü İstatistikleri Bürosu) verilerine göre gelişmiş ülkelerdeki yaşlı nüfusun çalışma arzusu giderek yükselmekte.

Başlıkları sunarken insanlarımız arasında beyaz ya da mavi yakalı ayrımı gözetmedim. Daha çok emeklilikte mesleğinde uzmanlık yapma imkanı olmayanları hedef aldım. Örneğin, bir hekimin emekliliğinde serbest muayenehane açarak ya da bir özel klinikte çalışarak mesleğini devam ettirme şansı var. Mühendisler ve hukuk insanları için de öyle… Günümüz koşullarında bir öğretmen bile emekliliğinde başka bir kulvarda işine devam edebilir. Ama sıradan bir memur ya da işçi ne yapacak? Hele elinde işini devam ettireceği bir ‘umut’ yoksa…

Vereceğim örnekler sanatı, zanaatkarlığı, uzmanlığı olmayanlar için ufuk yaratmakla ilgilidir. Fazla sermaye gerektirmeyen, nispeten ucuz ama kazancı olan işler… Çağrışım yoluyla bunları çeşitlendirebilir, farklı yenilikler yaratabilirsiniz.

Gelişmiş toplumlarda emeklilerin tecrübelerine, değer yargılarına neden önem veriliyor? Örneğin, eskiden bizde olduğu gibi Japonya’da emekliler hala kral muamelesi görüyor. Çünkü tıpkı Fransızların söylediği gibi: “Gençler bilse, yaşlılar yapabilse..

Ve bu basit önerileri yaparken Amerika’dan kütüphaneme kattığım birkaç eserden yararlandım. Orada sadece bu konu üzerine uzmanlaşmış benim de tanıma şansına ulaştığım yazarlar var. Yer darlığından teferruata girmiyorum. Önemli olan toplu-mumuza, gelenek ve kaynaklarımıza uygun öneriler getirmek, çorbada bir miktar tuzumuzun bulunmasını sağlamak.

Emeklilerimize uzun ömürler ve ikinci bir çalışma hayatı diliyorum.

TESPİH TORNACILIĞI

Tespih üretimi bizimj milli sanatlarımızdan biri. Mutlaka el becerisi vei kişisel zevkin devrede olması gerekiyor.

Daha düne kadar bu işin imza sahibi üstatları vardı. İstanbul Üniversitesi’nden aşağı doğru Mahmutpaşa’ya inerken Fincanlar Yokuşu’nun ara sokaklarındaki atölyeler kaldı mı artık bilmiyorum. Gerçek üstatların sayısı ne kadardır, tahmin etmek de şu an çok zor.

Sabır ve kanaat gerektiren bir iş bu. Standartları belli ama Oltu taşından, kehribara, abanoz ağacından pelesenke kadar onlarca hammaddeyi tanımak ve onları kuyumcu sanatıyla biçimlendirmek, “güngörmüş” olmayı gerektiriyor.

Yarı değerli taşlarından yapılanları makbulse de özel çeşitlere yönelmek daha önemli. Emekli bir insanın herhangi bir yerde yapacağı bu iş modern gereçlerle, hassas tespih tornalarla daha kolay. Geriye kalan her şey perdah materyali ile diğer delgi levazımatından ibaret.

Benzer bir iş özellikle kadınlar için geçerli: Boncuk ve takı imalatı. Her emeklinin rahatça yapabileceği insanı giderek gençleştiren işlerden biri. Hem taşların sağaltıcı özelliklerinden (yaydıkları enerjiden) yararlanıyorsunuz hem de kromoterapinin renk cümbüşüyle yarattığı titreşimlerden…

PİPO /AĞIZLIK İMALİ

Pipo gözden düştü diyenler bence yanılıyor.

Olayın tütünle ilgisi kalmadı artık. Yapılan işler aslında bir sanat etkinliği. Düşününüz, Eskişehir’in “beyaz altını” lüle taşından bugün harika sanat eserleri yaratılıyor.

Erzurum’un Oltu taşı da bu konuda yabana atılmayacak bir başka mücevher. Eli biraz yatkın olanlar kısa bir çıraklık döneminden sonra kişiye özel yeni modellerle dünya piyasasına girebilirler. Evet, dünya piyasasına!.. Yeter ki adınızı bir marka haline getirin.

Bu iş tıpkı tespihte olduğu gibi sabır ve göz nuru işi. Erkek ya da kadın fark etmiyor, 50’sini devirmiş olanları hayata bağlayacak gurur verici bir sanat dalı. Gerekli şeyler o kadar basit ki, bir torna aparatı ile kalem işlerini yapacağınız çelik aygıtlar yeterli.

Anadolu işi pipoların ‘lülecilikten’ gelme bir sanat olduğuna şüphe yok. Gerçek üstat olmak için emekli olmak gerekiyor. Tabii biraz da yaşlı heykeltıraşların dünya görüşüne sahip olmak… Ünlü bir heykeltıraş değilsiniz ama biliniz ki Michelangelo bile en önemli eserlerini emeklilik yaşlarında yaptı.

EL İŞİ ŞEKERLEMELER

Sadece “elma şekeri” ya da “horoz şekeri” değil tabii ki… Ev tipi üretim ortamında kullanılacak pratik reçeteler, aletler ve özel gereçler, benmari tencerelerinden, parlatma haznelerine kadar her yeri fayanslarla kaplanmış küçük bir imalathane düşünün!.

Hedef pazar belli. Modern AVM’Ierden köşebaşı büfelere kadar geniş bir perakendeci kitlesi sizi bekliyor. Yeter ki mini imalathanenizde “iyi üretim şartları”nı taşıyan bir düzen kurun. Yalnız klasik şekerlemeler değil, Avrupa ve Amerika’da olduğu gibi egzotik katkılarla rengârenk nuga ve fondan gibi usta işi lezzetler üretmeniz de mümkün.

Dikkatli ve titiz emeklilerin tertemiz imalathanelerinde üretecekleri çok şey var. Eski reçeteleri karıştırdığınızda önünüze heyecan verici işler çıkacaktır. En önemli hedef kitle ise düğün, dernek toplantıları ve bayramlar olacak.

Daha özel bir konuya angaje olmak isteyenler için “çocuk şekerlemeleri” konusunu unutmamak gerekiyor. Dileyen modern zamanların işi çikolatacılığı da seçebilir. Pazar burada çok daha geniş ve tabii yaratıcılık olanakları da…

ABAJUR ÜRETİMİ

Abajur üretimi belki de emekli insanlar için yaratılmış bir iştir. Yaratıcılık olanakları sonsuzdur. Modern evlerin dekoratif tamamlayıcısı olma özelliği yanında, sevimli abajurlar ofis, çocuk, genç odası için işlevsel dekoratif bir unsurdur..

Kullanılacak malzemelerde yoğun çeşitlilik var. Pleksiglas, poliethylen, PVC, cam, kumaş, boncuk, ahşap, lake saç, hasır, porselen ve daha onlarcası… Üretimde kullanılacak materyali kolayca bulmak mümkün. Önemli olan daha önce pek görülmemiş şık tasarımlar hazırlamakta. Bunun için elin resme yatkınlığı ve hayal gücü çok önemli.

Emekliler tek başına ya da grup haline çalışabilirler. Profesyonel abajur imalatçılarından fason sipariş almak ya da KOBI tarzında küçük bir işletmelere entegre olmak da mümkün. Son yıllarda bu işin merkezi Çin olarak görülüyor.

Fakat tasarım konusunda Çin artık piyasalarda fazla ilgi görmüyor. Ürünler hem sıradan hem de yaratıcılıktan hayli yoksun. İyi bir iş kurmak istiyorsanız nalbur marketleri ile mobilya zincirlerini örnek tasarımlarınızla ziyaret edebilirsiniz. Yaratacağınız her model için dikkate değer ölçülerde sipariş alma şansınız her zaman var.

SAHAFLIK

Kökenini ‘kitap’ ya da ‘sahife’den alan eski bir terim. Kitapçılıkla uğraşan kişiler bu tanımla anılırdı eskiden. Şimdi sadece eski, ikinci el kitap satanlara bu isim veriliyor. İstanbul Beyazıt Camisi yanındaki çarşı bu ismi yaşatan esnafların yoğun olduğu yerlerden biri.

Anadolu’da da epey bilinen bir meslek. Ancak gerçek sahaflığın kendine özgü kuralları var. Eski yazıya aşina olmayı gerektiriyor. El yazması eserlerin büyük paralarla el değiştirdiği yer yine bu sahaflardır. Eski kitapların her çeşidi satılıyor. Dil ve baskı çeşitliliği mesleğin zenginliğinden. Örneğin, Paris’te Sen Nehri civarına sıralanan eski kiçıların çoğu güngörmüş emekliler.

Londra, New York, Berlin gibi yerlerde de öyle. Önemli bir bölümü aynı zamanda “koleksi-yoner”. Tedavülden kalkmış paraları pulları da buralarda bulmak mümkün.

Antik kitaplar kimi zaman müzayedelere de konu oluyor. Öyle tahmin ediyorum ki, Anadolu kent ve kasabalarında hala nadide eserlerin yanı sıra, eski yayınlardan örnekler de bulunabilir.

Sahaflık emeklilere çok yakışan bir iş. Sahaf dükkânları aynı zamanda emeklilerin buluşma ve sohbet mekânıdır. Tıpkı eskiden İstanbul’daki Sahaflar Çarşısının hemen yanında yer alan tarihi ‘Çınaraltı’ gibi…

GÖNÜLLÜ HEMŞİRELİK

Daha çok Batıda kâr amacı gütmeyen ku-rumların organize ettiği bir meslek grubudur. Diplomalı hemşire olmak şart değil. Hem vakit geçirmek, hem de insanlığa hizmet arzusunun tatmin edildiği saygın uğraşılardan biri. Tabii çok tatmin edici olmasa da belli bir kazancı da var.

Ufak bir kurstan geçmek yararlı olur. En azından hasta psikolojisini bilmek ve kritik müdahaleleri öğrenmekte yarar var. Hedef yalnız hastaneler değil, yaşlı bakım evleri, uluslararası yardım kuruluşları ve tabii Kızılay gibi organize kurumlar.

Bu işin manevi tatmini çok baskın. Bazı vakıf ve hastaneler gönüllü hemşireleri kısa bir eğitimden sonra görevlendiriyor. En önemli koşul genç emekli olmak. 50 yaş civarında olan gönüllüler daha başarılı oluyor. Şimdi kadınların yanında erkeklere de bu alanda iş var. Son yıllarda bu gruba ‘gönüllü sağlıkçılar’ denmesi biraz da bundan. Geçim konusunu pek dert etmeyen, yardımseverliği ön planda tutan emekliler için en uygun uğraşılardan biri. Başvurulacak yerlerin başında ise Türk Kızılay’ı var.

OKUL TAŞITI İŞLETMECİLİĞİ

Yine genç emekliler için bir iş. Toplumda yeni emekli olmuş insanların daha sabırlı ve dikkatli olduğuna ilişkin bir inanç vardır. Çocukları taşımak, onları bir ailenin fertleri gibi görüp korumak önemlidir. Hız delisi olmayan sürücüler bu iş için biçilmiş kaftan. Tabii yapılacak iş sadece sürücülükle sınırlı değil. Öğrenci servislerini kurumsallaştırmak da önemli.

Birkaç emeklinin bir araya gelip kurduğu servis işletmeleri daha çok tercih ediliyor. Sürücüler de yöneticiler de belli konuları aşmış deneyimli insanlar. Bankalar bu tür girişimcilere rahatça kredi açabiliyor. Okul aile birlikleri ya da okul yöneticileri bu organizasyonlara daha fazla iş veriyor. İhale usulü geçerli olsa bile emekliler lehine pozitif ayrımcılık var. Önemli olan filoyu standardize etmek, geçerli konforu sağlayıp; sürücülerin öz geçmiş bilgilerini velilere ve okul yöneticilerine sunmak.

Büyük dikkat, temizlik, güven ve özenli yönetim gerektiren bu işte genç emeklilerin şansı büyük. Sorumluluk duygusu ise olmazsa olmazlardan. Araçların zamanında muayenesi, sürücülerin periyodik sağlık kontrollerinin yaptırılması, taşıtlarda sigara içilmemesi, emniyet kemeri duyarlılığı da ince ayrıntılar…

ÇAMAŞIR YIKAMA KABİNLERİ

Pansiyon, öğrenci konutları, butik oteller, restoranlar, kafeler, yurtlar, hatta büyük oteller… Batıda birçok örneği var. Köşe başındaki “laundry service cafe”lerin sayısı da giderek artıyor. Hem çamaşırlarınızı götürüp yıkıyorsunuz hem de aynı mekânın uzantısı olan kafede oturup çayınızı yudumIuyorsunuz.

Bu işin daha profesyonelleşmiş fabrikasyon örnekleri de var. Maliyet düşürme amacıyla bazı işlerin taşeron işletmelere verildiği günümüzde otelcilik diliyle “house keeping” olarak bilinen servisin bir diğer ayağı da çamaşırhane hizmetleri. Her gün yapılması gereken çamaşır ve tekstil yıkama hizmeti için artık geniş çaplı personel istihdamı gerekmiyor. Bu tür işler emeklilerin kurduğu işletmelere havale ediliyor.

Konuyu geniş çaplı tutmak isteyenler için endüstriyel kuru temizleme bölümünü de ilave etmek mümkün. İşletmelerde çalışanlar ise tamamen emeklilerden oluşuyor. Dolaysıyla emekli için hem patronluk hem de tam gün çalışma olanağı var. Kadın emekliler ise yarı zamanlı çalışabiliyor. Ülkemizde henüz fazla örneği olmayan cazip bir iş.

AMATÖR ANTİKA UZMANLIĞI

Konu daha çok meraklı ve entelektüel işleri seven emekliler için. İşin içine hobi konusu katıldığında daha da güzel oluyor. Bugün Türkiye’nin her yerinde “antika” haline gelmiş çok sayıda eşya, takı, mutfak levazımatı, kap kacak, süs eşyası, el işi tekstiller, toprak ürünleri, çeyizlik eşya bulmak mümkün. Önce işin eğitimini almak sonra da gezginci bir ruhla her yeri dolaşıp araştırmak gerekiyor. Eğitim için özellikle İstanbul’daki antikacı çarşıları iyi bir gözlem yeri. Örneğin Çukurcuma…

Antikacılığın sadece satıcılık değil, aynı zamanda meraklılar için sosyal bir faaliyet olduğunu unutmamak lazım. Bir antikacı dükkânına eklenecek geleneksel kahvehane hayli ses getirebilir. Buna kütüphane, restoran, gravür işliği, telkari atölyesi gibi onlarca ek faaliyet alanını eklemek mümkün.

İş sadece İstanbul’a özgü değil. Anadolu’nun her yerinde antikacı çarşıları, dükkânları, hatta ufak bir köşeye sığdırılmış “eskici köşeleri” açılması düşünülebilir. Tek koşul bu eskicilik işinin sanat değeri taşıması. Emekliler için uzmanlık haline gelecek prestij dolu bir iş…

BİREYSEL SİGORTACILIK

Emlakçı, pansiyon işletmecisi gibi eskiden emeklilere özgü kabul edilen işler artık kılık değiştiriyor. Bunların çoğu profesyonel meslekler haline geldi. Ancak emeklilere uygun hala birçok uzmanlık alanı var. Bunlardan biri de yerel sigortacılık. Eğer geçmiş iş hayatınızda iyi bir çevre edinmişseniz bir sigorta acentesi açmanıza hiçbir engel yok. Sigortacılık bir çevre ve portföy işi. Uzmanlığı zamanla kazanıp bir profesyonel haline gelmeniz ise işi önemsemenize bağlı bir şey.

Bir başka seçenek ise bir sigorta acentesinde “freelance” (serbest) çalışmak. Emekli insanları sahip oldukları mesleğe ya da piyasadaki tanınmışlık düzeyine göre değerlendirebilecek çok sayıda sigorta acentesi var. Sigorta müşavirliği (danışmanlığı) ise uzman emeklilerin yapabileceği bir başka iş. Fakat danışmanlık ülkemizde genellikle acenteler tarafından üstleniliyor, müşterilere bedelsiz olarak veriliyor.

Son günlerde yükselen uzmanlık alanı ise bireysel emeklilik konusunda “tanıtıcı” olarak görev almak. Kendisi bireysel emekli olan bir bireyin çevresine bu işteki pozitif incelikleri anlatması çok daha kolay.

ANAHTARCI KİLİT İŞLİĞİ

Eskiden Türk Dil Kurumu’nun önerisine uyarak “açkıcı işliği” de deniyordu. Bence “anahtarcı kilit işliği” denmesi daha doğal. İlla yabancı kelime kullanacağım diyorsanız “işlik” yerine “atölye” de diyebilirsiniz.

Artık AVM’lerde bile rastlanan anahtarcılık kimi zaman diğer konularla birlikte yapılıyor. En popüler olanları elektronik güvenlik aletleri satmak. Bunların içinde detektörlerden alarmlara kadar geniş bir yelpazeyi işleyen aygıtların satışı da var. Her köşe başında, çarşılarda, hava limanlarında ve nalbur marketlerde köşe kiralayarak yapabileceğiniz bir iş. Eli yatkın, montaj yeteneği olan her emeklinin internet üzerinden hizmet vermesi mümkün. Son yıllarda bazı sigorta şirketleri ile kredi kartı organizasyonlarına “assistance” (yardım) hizmeti de veren bu iş için büyük yatırımlara gerek yok.

Nur Demirok / Para Dergisi