2013 Yılında Franchise Pazarı ve Franchising Sistemi

Franchising pazarı ve perakende sektörü hızlı büyümesini sürdürecek. Yabancı menşeli yeni oyuncular gelecek. Yerli zincirler de yurtiçinin yanı sıra yurtdışında şubeler açacaklar. Ulusal pazara çıkan Anadolu markalarının sayısı artacak…

ULUSAL Franchise Derneği (UFRAD) verilerine göre, halen Türkiye’de 1.850 zincir mağaza ve bunlara ait 50 bin civarında şube franchising sistemini kullanıyor.

Bunların yüzde 74 Türk menşeli markalar. Zincirlere bağlı şube sayısı ise 50 bin civarında. Bu marka ve temsilcilerinin oluşturduğu pazarın yıllık hacmi ise 35 milyar dolara ulaştı.

Franchising sisteminin gelişiminden yola çıkarak 2013’de büyüme potansiyeli yüksek ve girişimcilere cazip bir iş imkanı yaratacak alanları araştırdık…

DURGUNLUK BİTECEK

Danışmanlık şirketi Franchise&More’un kurucusu Osman Bilge, 2012’de adı konmamış bir kriz dönemi geçirdiğimizi düşünüyor. Bilge, “Makroekonomik göstergeler olumsuz değildi ama piyasalar durgundu. Kendi işini kurmayı planlayan küçük yatırımcılar isteksizdi” diyor.

Ancak Bilge’ye göre bu durum 2013’de tersine dönecek. Sektör temsilcileri de aynı görüşte. 2013’ün ortalarına kadar bu durgunluğun sona ereceği tahmin ediliyor. Yatırım ortamının iyileşmesi elbette girişimcilerin önünü açacak. Yeni markalar ortaya çıkacak. Şirketler yeni yatırımlar yapacak.

Osman Bilge, bu ortamda iş kuracakların, yatırım yapacakların elini çabuk tutmasında fayda olduğunu düşünüyor. Bilge, talep arttıkça yatırım koşullarının ağırlaşacağına, markaların talep ettiği isim bedellerinin de artacağına dikkat çekiyor.

AVM CİRO HEDEFİ 60 MİLYAR TL

2013’teki olası gelişmeleri tahmin edebilmek için perakende sektörü ve franchising sisteminin büyümesinde en önemli etkenlerden biri de Türkiye’deki alışveriş merkezlerinin (AVM) durumu… 2012’de Batman, Mardin ve Düzce’de açılanlarla birlikte AVM sayısı 310’a ulaştı. Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Hakan Kodal, “2012 AVM’ler açısından iyi geçti. 2013 ve daha sonrasında açılacak AVM projeleri geliştirilmeye devam ediyor. 2013’te Siirt ve Niğde’nin ilk AVM’leri açılacak. 30 yeni AVM açılışı öngörülüyor. Bu da yerli ve yabancı yatırımcıların beklentilerinin karşılandığı ve yatırımların devam edeceği anlamına geliyor” diyor.

AYD ile Akademetre Research tarafından ortaklaşa oluşturulan AVM Endeksi verilerine göre 2012’nin ilk 10 ayında AVM’lerde 39.7 milya TL ciro gerçekleşti. Kasım ve aralıkta yeni yıl ve indirimlerin artmasıyla 2012’nin sonunda 48 milyar TL’ye ulaşıldığı tahmin ediliyor. 2013 yılı için toplam AVM ciro hedefi ise 60 milyar TL.

Peki sektörler bazında franehising sisteminin işleyişi ne durumda? Girişimci için hangi alanlarda franchise almak daha avantajlı? İşte sektör temsilcilerine ve girişim uzmanlarına göre 2013’ün gözde sektörleri ve işleri…

İLK GETİREN KAZANIR!

KOSGEB, kırsal kalkınma programları, IŞKUR eğitimleri, mikro krediler, bankaların franchise ve bayilik kredileri… Bu tür destek ve hibeler girişimciliği özendiriyor. Osman Bilge, franchise alanındaki gelişmeleri tahmin edebilmek için Entrepreneur dergisinin dünyaca kabul gören “Franchise 500” listesine göz atmanın yararlı olacağı görüşünde.

Franchise 500 listesinde 125 gıda şirketi yer alıyor. Hizmet sektöründe faaliyet gösteren şirket sayısı ise 350. Hizmet, Türkiye’de de en çok ilgi gören alan. Bu açıdan, halen Türkiye’de verilmeyen hizmetleri bulup getirmek karlı olabilir. Örneğin, sadece ev bakım hizmetleri veren 49 zincir marka var. Bunların kimi çim biçiyor, kimi tıkanan tesisatları açıyor, kimi banyo-mutfak fayansı yeniliyor… Sadece zemin döşeyen ya da sadece havuz bakımında uzmanlaşmış markalar var. Türkiye’de ise bu ve benzeri alanlarda hizmet veren zincir markalar yok.

Osman Bilge, evde bakımdan sırt ağrısı giderme merkezine, güzellik salonundan bronzlaşmaya, el ayak bakımından erkek berberine, masajdan acil müdahaleye hemen her alanda hizmet veren franchise zincirlerinin Türkiye’de şansının yüksek olacağını düşünüyor.

Franchise 500’de iş hizmetleri sunan 35 marka var. Bunların da çoğu henüz Türkiye’de yok. İş koçları, büro destek hizmetleri, istihdam büroları, bilgisayar tamircileri, KOBİ danışmanları, vergi beyannamecile-ri, muhasebeciler bunlardan ilk akla gelenler…

Listedeki franchise veren 29 eğitim markası da Türkiye için yeni iş fırsatları yaratabilir. Bunlar arasında çocuklara yönelik okul dışı okuma, müzik, jimnastik, matematik gibi kurslar veren markalar var.

Franchise 500’de franchise veren 28 otel markası bulunuyor. Türkiye’de binlerce otelci var ama otel zincirleri parmakla sayılacak kadar az. Yani pazar hala bakir.

Listedeki spor salonlarının çoğu Türkiye’de henüz yok. Bu iş bizde de hızlı gelişiyor. Sports International ile başlayan zincir-leşme özellikle AVM’lerdeki büyük işletmelerle sürüyor. Kadınlara yönelik B-fit, Shapes gibi yerli-yabancı zincirlerin başarısı bu alanda potansiyelin yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Bilge’ye göre bu markaları Türkiye’ye getirenler kazançlı çıkabilir.

FAST FOOD CAZİBESİNİ KORUYOR

Fast food zincirlerinin fazlasıyla geliştiği söylenebilir. Ancak pazarda hala fırsatlar var. Uzmanlara göre önümüzdeki dönemde yeni yabancı oyuncular bu pazarda boy gösterecek. Ayrıca yerli fast food’çular da yüksek kazanç dönemini yaşıyor. Geleneksel mutfağımızın ürünleri, fast food zincirleriyle ülke geneline yayılıyor.

Yabancılara göre daha uygun koşullarda franchise veren yerli zincirler, yüksek ciro potansiyeliyle girişimcilerden yoğun talep görüyor. Geleneksel mutfağımızın birçok ürünü sıradan lokantalardan çıkarak fast food zincirlerine dönüştü. Köfteciler, çiğ köfteciler, dönerciler, mantıcılar, pideciler müthiş bir büyüme hızı yakaladı. Hızlı büyüme sürecine giren bu markalar, girişimcilere cazip yatırım seçenekleri sunuyor. Örneğin, Selçuk ve Aydın’a bağlı Ortaklar’ın meşhur çöp şişleri birçok girişimci tarafından zincir haline getiriliyor.

Bu ve benzeri girişimlerin sayısı artıyor. “Denizli Kebap 258” adıyla İstanbul’da ilk restoranını açan Adnan Kanbir de bunlardan biri… Kanbir, “Ailemiz 110 yıldır tekstil işiyle uğraşıyor. Türkiye’de pek tanınmayan, unutulmuş ya da özlediğimiz Ege yöresine ait lezzetleri tanıtmak amacıyla restoran açmaya karar verdik. 2013’te yeni şubeler açarak büyümeyi hedefliyoruz” diyor.

HAZIR GİYİMİN HEDEFİ ANADOLU

Türkiye’de yeni açılan AVM’ler en çok hazır giyim markalarının yaygınlaşmasına katkı sağlıyor. Bu alanda rekabet hayli fazla. Yeni dönemde tasarım ve üretim gücü kuvvetli markaların büyüme trendinin devam edeceği öngörülüyor. Bu arada markanın, tabelanın gücünü fark eden Anadolu girişimcileri de bayilik ya da franchise yoluyla bir marka şemsiyesi altında çalışmaktan oldukça memnun görünüyor. Nitekim bu ilgiyi gören markalar, franchising sistemiyle birbiri ardına yeni mağazalar açıyor.

STEAK HOUSE FURYASI

Eti seven bir milletiz. Dolayısıyla steak house’ların ilgi görmesi gayet normal. Özel eti, ekmeği ve soslarıyla büyük ilgi gören steak house’ların sayısı hızla artıyor. Nusr-Et, Burger House ve Günaydın Et’in öncülüğünde büyüyen pazarda hala iş potansiyeli yüksek.

Türkiye’de kişi başına yıllık 12 kilo et tüketiliyor. Avrupa’da ise 62 kilo. Ekonomik koşulları göz önüne alsak bile aradaki tüketim farkı çok fazla. Bu bile pazarın potansiyelinin ne kadar büyük olduğunu gösteriyor. Steak ve gıırme burgerin her geçen gün daha da yayılması bekleniyor. Bu alanda faaliyet gösteren şirketlerden bazıları kendi çiftliklerini bile kurdu.

ORGANİZE PERAKENDECİLİK

Türkiye’de artık her alanda organize perakendeciler ortaya çıkıyor. Bu şirketler batı ülkelerinde pazara tamamen hakim. Örneğin, süpermarketlerde batıda yüzde 60-70 olan zincirlerin payı bizde yüzde 15 civarında. Elektronik marketler birkaç yılda piyasayı ele geçirdi. Her sektörde organize perakendecilerin payı artıyor. Büyük holdingler de bu duruma kayıtsız kalmıyor. Yatırımcılar, fonlar, holdingler zincirlere ortak oluyor. Osman Bilge’ye göre bu trend artarak sürecek. Tabii bazı zincirlerin el değiştirmesi de sürpriz olmayacak.

SOSYALLEŞME MEKANLARI

Sosyalleşme mekanları da hızlı yayılıyor. Bu alanda yerli ve yabancı konseptler yarışıyor. Buluşma noktası olmayı başaran çok para kazanıyor. Satılan ürünlerin kar marjı çok yüksek olduğu için birçok yeni yatırımcı, birçok bilinen marka bu alana yöneliyor.

Gençler, yaşlılar, çiftler, kadınlar, erkekler, arkadaş grupları, iş insanları… Artık herkes kafelerde buluşuyor. Marka olarak algılanmayı başaran mekanlar buluşma noktası oluyor. Bu algıyı oluşturamayanlarınsa aynı dekoru yapsa, aynı ürünü satsa bile boş kaldığını görüyoruz. Bu sektör dolu gibi görünse de işletmeyi bilenlere her zaman yer var. Hızlı yayılma yanıltmasın. Kafe işletmeciliğinde yüksek kar marjı olabilir ama işletme giderleri de yüksek oluyor. İstanbul, İzmir, Ankara, Gaziantep merkezli yerli kahve markaları, her geçen gün büyüyen bu pazardan daha fazla pay alabilmek için şube açma yarışına girmiş durumda. Kahve Deposu, Kahve Durağı, Kahve Diyarı, Neşve Çay-Kahve Evi, Kahveci Hacıbaba, Gönül Kahvesi ve Kocatepe Kahve Evi franehising sistemiyle yeni şubeler açıyor.

TEMALI EĞLENCE-DİNLENCE

Alışveriş merkezlerinin eğlence-dinlence alanları yoğun ilgi görüyor. Bu ilgi de beraberinde birçok yatırım fırsatı getiriyor. Örneğin, AVM’ lerde çocuklara kum boyatan, çikolata yaptıran standlar oldukça iyi iş yapıyor. Yine hemen her AVM’de sinemalar, bowling salonları, karting pistleri açılıyor. 5 hatta 7 boyutlu sinemalar yayılıyor.

Kar pisti, akvaryum gibi eğlence temalarını öne çıkaran işletmeler daha çok ilgi görüyor. Bu alanda başarılı olan markaların çoğu kendi şubelerini açıyor. Aralarında franchise verenler de var.

SPORDA İHTİSAS DÖNEMİ

Kadınlara özel spor salonları, ofis çalışanlarına özel yoga programları, hamileler, osteoporoz hastaları, omurga problemi olanlara yönelik pilates merkezleri… Artık 7’den 70’e herkes için etkili, uygun spor ve sağlık merkezi bulmak mümkün. Türkiye’de büyük küçük yüzlerce spor ve sağlık merkezi faaliyet gösteriyor. Sektör henüz yeterli büyüklüğe ulaşamasa da Türk insanının bu alana yönelen bir ilgisi olduğu açık. Üstelik bu tür merkezlerin kurulum maliyeti sanıldığı kadar yüksek değil. Hatta bu alanda kendini kanıtlamış yerli ve yabancı zincirlerden franchise aldığınız takdirde hem riski düşürüp hem de birçok konuda destek de sağlayabilirsiniz.

0-14 PAZARI İLGİ ÇEKİYOR

Sadece çocuk ve gençler için kendi markalarıyla konsept mağazalar açan şirketlerin sayısı her geçen gün artıyor. Artık organik kıyafetlerden yaratıcı yeni nesil oyuncaklara, çocuk mobilyasından krem ve bakım ürünlerine kadar birçok farklı konsept-te mağaza görmek mümkün. Çocuk ve genç alanında uzmanlaşan, 0-14 yaş arası bebek ve çocuklara özel ürünleriyle uzmanlaşan markalar franchising sistemiyle yeni şubeler açıyor. Sektör temsilcilerine göre çocuk ve genç segmentinde büyüme potansiyeli oldukça fazla. Genele seslenmek yerine farklı yaş, cinsiyet ve yaşam tarzına sahip çocuklara ve gençlere yönelik özel tasarımlı konseptler geliştiren şirketlerin ürünlerine ilgi çok fazla.

YENİ NESİL RESTORANLAR

Geleneksel kafe-bar-restoran devri kapanıyor. Her anı rahat yaşatan, evinizdeymiş gibi hissettiren, kaliteli yemekler sunan mekanlar Türkiye’nin her yerini sarmaya başladı. Bu tarz işletmelere ilgi çok fazla, örneğin, bu işin öncü markalarından Big Chefs’te hafta içi bile ancak rezervasyonunuz varsa yer bulabiliyorsunuz.

Özellikle dışa dönük yaşam tarzına sahip, trendleri takip eden kesimin mesken tuttuğu kafe-bar-restoran zincirlerinin her geçen gün yeni şubelerle büyüdüğüne tanık oluyoruz. Hatta işletmeler şu sıralar Türkiye sınırlarını da zorlamaya başladı. Pek çoğu yurtdışına yatırım yapma hazırlığı içinde. Bunlardan biri de Cookshop. Bahattin Demir ve Ayşe Kazancı’nın ortaklığıyla kurulan Cookshop, ilk yurtdışı yatırımını Londra’da yapmayı planlıyor. Sonraki hedefse THY’nin en çok sefer yaptığı Avrupa şehirleri ve Amerika’da yer almak…

KOZMETİK-KİŞİSEL BAKIM-SPA

Bir dönem genelde eczane köşelerinde ya da çok katlı mağazaların giriş katlarında kendine yer bulabilen kozmetik reyonları şimdi gösterişli mağazalarla yeni bir döneme adım atıyor. Artık alışveriş merkezlerinin prestijli bölümlerinde ya da şehirlerin işlek alışveriş caddelerinde birbiri ardına açılan kozmetik mağazalarına rastlamak mümkün. Bunun nedeni ise Türkiye’de kişisel bakım ürünlerine talebin her geçen gün artması. Gratis, Watsons, Flormar, M.A.C Kozmetik gibi öncü markalar AVM’lerde, caddelerde birbiri ardına yeni mağazalar açıyor. Aralarında franchise verenler de var. Türkiye’de güzellik merkezleri ve spa merkezlerine gidenlerin sayısı her geçen gün artıyor. Uzmanlar 2013’te bu trendin daha fazla yayılacağı konusunda hemfikir.

HELAL PAZARI BÜYÜYOR

Başta gıda olmak üzere helal ürün ve hizmet pazarının küresel hacminin 2 trilyon dolara yaklaştığı tahmin ediliyor, e pazarın en büyük tedarikçileri ise ABD, Kanada, Brezilya, Yeni Zelanda, Avustralya, Tayland, Malezya, Filipinler, Endonezya, Singapur ve Hindistan olarak sıralanıyor.

Helal sertifikası Türkiye’de 2009 yılından itibaren önem kazanmaya başladı. Bu alandaki ilk adımı Aytaç Gıda atmıştı. O dönemde Türkiye’de ilgili kuruluş olmadığı için yurtdışından sertifika alınıyordu. 2011’den itibaren Türkiye’de de sertifika veriliyor, islami usullere uygunluk anlamına gelen “helal sertifikası” alan şirket sayısı hızla artıyor. Zeytin peynirden meyve suyuna, kozmetikten hijyen malzemelerine yüzlerce çeşit helal gıda sertifikalı ürün için Türkiye genelinde franchise ya da bayilik veriliyor.

SIRADIŞI GİRİŞİMLER

Türkiye’de bir ilke imza atarak farklı bir ürünü pazara sunan girişimcilerinde sayısı artıyor. Örneğin sadece tarçınlı rulo ve tar-çınlı içecek satan Tarchy, 3 yıl gibi kısa sürede şube sayısını 14’e, cirosunu 3 milyon TL’ye çıkardı. Dubai’de ilk yurtdışı şubesini açan markanın ABD ve Avrupa’da büyüme planları var. Tarchy’nin kurucusu Can Öziş, “Şirketimizin başarılı olmasındaki en büyük etken Türkiye için farklı ve yeni bir lezzeti farklı bir biçimde tüketiciye sunmamız oldu. Sürekli kendimizi yenileyerek ürün yelpazemizi ve sunumlarımızı geliştirmeye özen gösterdik” diyor.

Bodrumlu kadın girişimci Tebessüm Kalfa’nın kurduğu Turgutreispazari.com da ilginç ve örnek bir girişim öyküsü. Büyük şehirlerde yaşayanların duyduğu çok önemli bir ihtiyaçtan yola çıkmış ve internet üzerinden taze meyve ve sebze ticare tine adım atmış. Kalfa, önce siparişleri alıyor, sonra bahçesinden meyveleri toplatıyor ve hiç bekletmeden kargoyla ilgili adreslere gönderiyor. Siparişler en fazla bir günde teslim ediliyor. Teknoloji şirketi Jm Lukapu, dijital fotoğraf makineleriyle çekilen fotoğrafları istenilen ölçülerde kitap haline getirerek bu alanda Türkiye’de bir ilke imza attı. Şirket, şimdiye kadar 750 bin fotoğrafı kitap haline dönüştürerek rekor kırmış.

İnternet üzerinde el yapımı kadın ayakkabıları satan Buayakkabikacmaz.com, 5 milyon dolar ciro hedefliyor. Şirketin Facebook sayfasını sadece nisan ayında 60 bin kişi ziyaret etmiş…

ORGANİK ÜRÜNLER ÇEŞİTLENDİ

Sektör temsilcilerine göre Türkiye organik ürünler pazarında yeni bir döneme giriliyor. Üretimde epey bir yol alındı. Şimdi pazarda fark yaratanların kazanacağı dönem başladı. İşte bu dönemde çok cazip fırsatlar girişimcileri bekliyor. İsterseniz tanınmış bir markadan franchise alabilir ya da organik çiftliklerden temin edeceğiniz ürünleri pazara sunabilirsiniz. Üstelik sadece gıda değil artık bebek kıyafetlerinden oyuncağa, kozmetikten bulaşık deterjanına, mobilyadan şampuana yüzlerce çeşit organik ürün satabilirsiniz.

Ersan Çıplak / Para