Kilosu Bin Euro Olan Trüf Mantarı Yetiştirmek

Kilosu 100 euro‘dan başlayıp 3500 euro‘ya kadar çıkıyor. Türkiye’nin iklim şartları, yetiştirmek için çok elverişli. Gurme sofraların vazgeçilmezi “trüf mantarı” düşük yatırım maliyetiyle yüksek kazanç vaat ediyor.

İNGİLİZ Independent gazetesinde yayınlanan bir habere göre, Christies Müzayede Evi tarafından düzenlenen açık artırmada, İtalya’nın Piemonte bölgesinde yetişen 1.2 kilo ağırlığındaki nadir trüf mantarı, kimliği açıklanmayan bir Hong-Konglu alıcı tarafından 95 bin euro’ya satın alındı. Müzayedeye çıkarılan beş trüf mantarı ise Londralı lokantacılarca 16 bin 300 euro’ya satın alındı. Ender rastlanan, toprak altında yetiştiği için özel eğitimli köpekler ve domuzlar tarafından bulunabilen trüf mantarlarından biri geçtiğimiz yıl yine açık artırmayla 40 bin euro’ya satılmış, ancak satın alan restoranın buzdolabında çürüdüğü açıklanmıştı. İtalya’nın Toscana bölgesinde bulunan 850 gram ağırlığındaki mantarı alan Zafferano adlı restoranın şefi Andy Needham, trüf mantarını seyahate çıkacağı için dondurucuya koymuş, ancak dondurucunun anahtarını yanında götürmüş, dört gün sonra döndüğünde ise mantarı çürümüş olarak bulmuştu.

Toplandıktan sonra en fazla 5 gün içinde tüketilmesi gereken, suyla temas ettiğinde dayanıklılığı azalan ve fiyatı nedeniyle “kara elmas” olarak tanımlanan trüf mantarı, Türkiye’deki üreticiler için de büyük yatırım potansiyeli taşıyor. Cinsine göre kilosu 100 euro’dan başlıyor 3 bin 500 euro’ya kadar çıkıyor. Pazarını tahmin eden uzmanların tahminlerine göre, önümüzdeki 20 yılda ticaretinin dünya çapında 6 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşması bekleniyor.

Trüf Mantarı Yetiştirmek İçin Şartlar Müsait

Gıda ve kozmetik pazarında alıcı bulan, gurme şeflerin vazgeçilmez lezzeti trüfe yönelik talep artarken üretimi azalıyor. Trüf talebinin yüzde 45’ini Fransa, yüzde 35’ini İspanya, yüzde 20’sini ise İtalya karşılıyor. Avrupa’da doğadan toplanan trüf miktarının 19’uncu yüzyılın başında 2 bin ton olduğu tahmin ediliyor. Zamanla doğal meşeliklerin yerini sonradan ekilen ağaç türlerine bırakması ve savaşların doğal habitatı bozması nedeniyle bu rakam günümüzde 100 tona düşmüş durumda. Kültivasyona yani yetiştirme çalışmalarına rağmen durum böyle.

Talebin artıp Avrupa’daki üretimin azalması Türkiye için ciddi fırsatlar yaratıyor. Çünkü trüfün köklerine severek yerleştiği meşe ağacı Türkiye’nin hemen her yerinde doğal olarak yetişiyor.

Kültür trüfü yetiştiriciliği için de şartlar oldukça müsait. Trüf üretimi için üç kriter var: Toprak yapısı, iklim ve yıllık yağış miktarı. Akdeniz iklimi ve kireçli topraklar trüf üretimi için mükemmel bir ortam sağlıyor. Fransa’nın bir buçuk katı büyüklüğündeki Türkiye’nin toprakları, Fransa, İspanya ve İtalya’nın toplam üretimi kadar trüf üretebilecek potansiyele sahip.

Trüf tarımını cazip kılan özelliklerden biri de bereketli tarım arazileri dışında taşlı, eğimli, kireçli ve normal tarımın yapılması zor olduğu alanlarda kolaylıkla yapılabiliyor olması. Bu tür kullanılmayan alanlarda kurulacak bahçeler sayesinde 5 ila 8 sene içinde çok yüksek getiri sağlamak mümkün.

https://www.youtube.com/watch?v=OL5Q_y-DnRc

GÜMRÜKTE TAKILINCA ÜRETİME BAŞLADI

Avrupa’da yüzyıllardır bilinen trüf Türkiye’de 20-30 yıldır tanınıyor. 2000 yılında Pamukkale Üniversitesinde yöneticilik yapan Niyazi Uluçoban, Denizli Çardak’ın bir köyünde tesadüfen rastlıyor trüf mantarına. Türkiye’deki kaynaklardan yaptığı araştırmalarda bir netice alamayınca numunelerini yurtdışma gönderiyor. “Ekonomik değeri olan ve Avrupa’da yüksek fiyatlarla rağbet gören bir mantar türü olduğunu öğrenince avcılığını yapmaya başladım. Önce küçük çaplı yapıyordum. 2006’da ilk büyük çaplı ihracatı yaptım. 100’er kiloluk paketler halinde İsviçre’ye gönderdik” diyor Uluçoban. Araştırdıkça avcılığının yanı sıra üretiminin de yapılabileceğini öğrenmiş ve yurtdışından trüf aşılı meşe fidanı getirtmek için girişimde bulunmuş. Şu anda Tüf Derneği’nin başkanlığını da yürüten Uluçoban başına gelenleri şöyle anlatıyor:

“Yurtdışından getirmek istediğimiz trüf aşılı meşe fidanları gümrükte karantinaya takıldı. Köklerinde mantar bulaşığı var yurda sokamayız denildi. Türkiye’de o kadar bilinmiyordu ki bir türlü ekonomik değeri olan bir mantar olduğunu ispatlayamadık.”

Bu aksilik Türkiye’de trüf fidanı üretiminin kapısını açmış. Pamukkale Üniversitesinden biyologlarla birlikte bir yıllık laboratuvar çalışmasıyla Türkiye’nin ilk trüf aşılı fideleri üretilmiş. 2012’de ilk trüf fidanıyla birlikte devreye Orman ve Su İşleri Bakanlığı girince Türkiye’nin ilk trüf ormanı Denizli’de kurulmuş. 200 dönümlük doğal trüflü meşe ormanındaki 50 dönümlük alana aşılı fidanlar dikilmiş.

BAKANLIK EYLEM PLANI HAZIRLADI

Türkiye’deki trüf mantarı potansiyelini gören Orman ve Su işleri Bakanlığı da kolları sıvadı ve bir Trüf Eylem plan hazırladı. 2014-2018 yıları arasını kapsayan ancak 2019 sonuna kadar uzatılan eylem planında amaç, ülkemizin sahip olduğu doğal trüf mantarı türlerini tespit etmek, doğal ve yapay trüf ormanları oluşturarak konuyla ilgili olarak vatandaşları bilinçlendirmekti. Bu çalışma kırsal alanda yeni istihdam alanları oluşturarak orman köylüsünün gelir seviyesini yükselteceği gibi mevcut ormanların korunması ve özel ağaçlandırmanın artmasına da katkı sağlayacaktı.

Proje hazırlığı için yapılan ön çalışmada trüf avcılarının bu mantarları bulmak için bilinçsizce toprağı kazdıkları, ektomikorizal (mantarın yetiştiği ortam) yapıya ve doğaya büyük zarar verdikleri tespit edildi. Özellikle tam olgunlaşmadan toplanan trüf mantarları yeterli aromatik özelliği henüz kazanmadığı için hem fiyat bakımından çok ucuza alıcı buluyor hem de doğaya zarar veriyor. Bilinçsizce yapılan trüf aramalarının biyolojik zenginliğin azalmasının önüne geçilmesi hedeflendi. Bakanlığın trüf türleri üzerine yürüttüğü çalışmalar neticesinde ülkemize ait trüf mantarı çeşitliliği ortaya çıkarılarak, coğrafik dağılımı ve haritalaması yapıldı. Trüf türlerinin moleküler çalışmalarla genetik profilleri çıkarıldı ve trüf mantarına kıymet kazandıran aroma özellikleri belirlenerek, sahip olduğumuz trüf türlerinin özgünlüğü ortaya çıkarıldı.

3 BİN DEKAR ALAN

Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Bitkisel Ürünler Şube Müdürlüğü’nün verdiği bilgilere göre, Trüf Eylem Planı kapsamında bugüne kadar toplam 2 bin 830 dekar alanda doğal trüf ormanı tespiti ve yapay trüf bahçesi ağaçlandırılması yapıldı. Eylem planı kapsamında trüf mantarı teşhisi, ekolojisi, ekonomisi, bahçe kurulumu, doğada aranması, saklama gibi konularda 4 bin kişiye eğitim verildi. Ayrıca eylem planın faaliyetlerinde kullanılmak üzere Orman Bakanlığı fidanlıklarında, özel sektör fidanlıklarında ve üniversitelerde toplam 30 bin adet trüf aşılı fidan üretildi. Bu yıl tamamlanması planlanan Trüf Eylem Planı, eski Tarım ve Orman Bakanı Veysi Eroğlu’nun talimatıyla 2019 yılına kadar uzatıldı. 2019 yılında eylem planı kapsamında 770 dekar alanda daha doğal trüf alanlarının tespiti ve yapay trüf ormanı kurulması hedefleniyor.

Ilıman Akdeniz iklimi, trüf mantarı yetiştiriciliği için en elverişli hava koşullarını sağlıyor. Türkiye’de Karadeniz bölgesi kış trüfü, Ege, Akdeniz ve İç Anadolu bölgeleri ise yaz trüfü yetiştirmek için elverişli. Trüf Eylem Planı da bu iklim koşullarına uygun 16 Orman Bölge Müdürlüğü’nü (Adana, Amasya, Antalya, Artvin, Bolu, Bursa, Denizli, Giresun, İsparta, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kastamonu, Kütahya, Konya, Muğla, Zonguldak) kapsıyor.

MUĞLA, TRÜF ÜRETİM ÜSSÜ

Bakanlık trüf yetiştiriciliği alanında, üniversiteler ve özel sektör temsilcileriyle işbirliği içinde çalışıyor. Bilgi birikimleri karşılıklı paylaşılıyor. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Türkiye’deki trüf kültürünün oluşmasına öncülük eden kurumlardan biri. Türkiye’ye ait doğal trüf türlerinin tespiti ve doğal yayılış alanlarının belirlenmesi amaçlı bir TÜBİTAK projesi yürüten kurum, “Mikorizal Fidan Üretimi ve Trüf Bahçesi Oluşturma” projesi ile trüf aşılı fidan üretimi yapıyor. Kampüste 10 hektarlık bir alanda trüf bahçesi var. Üniversite bünyesindeki Trüf Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde, trüf türlerini tanımlama, trüf bahçesi kurulumu, trüf bahçesi yönetimi, trüf aşılı fidanların incelenerek raporlanması ve sertifikasyonu gibi konularda her türlü danışmanlık hizmeti ile trüf mantarından kimyasal içeriklerinin belirlenmesi, trüf yağı üretimi gibi hizmetler veriliyor.

Muğla hem en kapsamlı trüf çalışmalarının Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nde yapılıyor olması hem de iklim avantajı nedeniyle Türkiye’nin trüf üretim üssü olmaya aday. Yapay trüf ormanı için özel sektörün ilk tercihi olan Muğla’da Büyükşehir Belediyesi de trüf yetiştiriciliği için kolları sıvamış durumda. Belediye trüf bahçesi kurmak için Yatağan’ı seçti ve 10 dönümlük araziye trüf aşılı meşe fidanı dikti.

AVRUPA’DA SAYISIZ FESTİVALİ VAR

Muğla, uygun iklim koşulları bir yana trüf turizmi açısından da büyük potansiyel barındırıyor. Avrupa’da trüf yetişen bölgelerde hasat dönemi gurme festivalleri düzenleniyor. Örneğin Kuzeybatı İtalya’daki Piemonte bölgesindeki Alba kentinde ekim başından kasım ortasına kadar her hafta sonu trüf mantarı pazarı kuruluyor. Festivale gastronomi temalı etkinlikler, akşam . konserleri ve eşek yarışı eşlik ediyor. Pie-monte’deki bir diğer kent Monclavo, ekim ayının son iki hafta sonunda beyaz trüf mantarı festivaline ev sahipliği yapıyor.

İtalya’da beyaz trüf mantarı üretiminin yüzde 25’i Toskana bölgesinde yapılıyor. Toskana’daki ortaçağ kasabası San Mini-ato’daki “La Sagra del Tartufo Bianco” festivali kasım ayının üçüncü ve dördüncü hafta sonlarında, trüf mevsimini yemek, el sanatları ve eğlencenin buluştuğu bir şenliğe dönüştürüyor. Bu iki hafta boyunca kasabadaki restoranlar özel menüler hazırlıyor. Yine Toskana’da, Siena yakınlarındaki San Giovanni d’Asso’da kasım ayının ikinci ve üçüncü hafta sonlarında bir festival düzenleniyor ve kasabada hafta sonları açık olan bir Trüf Müzesi bulunuyor.

İtalya’nın Le Marche bölgesindeki Acqualagna, kendini “trüfün başkenti” olarak tanıtıyor ve bölgede ekim sonundan kasım ortasına kadar her hafta sonu Sant’Angelo in Vado’da bir festival düzenleniyor. İtalya’nın Emilia-Romagna bölgesinde, Bologna ve Parma yakınlarındaki birçok kasabada (Bobbio, Savigno, Sasso Marco-ni, Calcstano vb.) ekim ve kasım aylarında trüf festivalleri düzenleniyor.

Birçok lüks tur şirketi, ekim ayında İtalya’ya düzenlediği gurme turlarına Piedmont, Le Marche ve Toskana bölgelerinde trüf çıkarma gezilerini de dahil ediyor.

Fransa’nın başlıca trüf mantarı üretim merkezi, Güneybatı Fransa’daki Provans bölgesi. Bölgedeki Uzes’de Aralık-Mart ayları arasında yoğun bir programla “Maison de la truffe en Pays d’Uzes” adıyla bu mantarın mevsimi kutlanıyor. Provans’taki Dordogne yakınlarındaki Sarlat’de her Ocak ayı ortasında Şarlat Trüf Festivali gerçek leşiyor. Bu festivalin en eğlenceli parçası, günde iki kez, eğitimli köpeklerin meydan ortasına kurulan bir bahçeye salınıp toprak altından trüf mantarı çıkardığı etkinlik. Yine Provans’taki Avignon yakınlarındaki Saint-Paul-Trois-Chateaux’da her yıl şubat ayının 2’nci ve 4’ncü pazar günleri düzenlenen Trüf Festivali süresince yalnızca mantar değil, enginar, istiridye, çikolata ve şarap gibi yerel ürünlerin öne çıkarıldığı etkinlikler düzenleniyor, menüler hazırlanıyor İlk hasatlar yapılamaya başlandığında turizm potansiyeli zaten yüksek olan Muğla’nın da gurme festivallerinin yeni durağı olacağını söylemek hiç de hayalperestlik olmaz.

Trüf Bahçesi Kaça Kurulur?

Trüf Mantarı Nerelerde Yetişir?

Trüf Mantarı Hasadı Nasıl Yapılıyor?

Trüf Mantarı Üreticileri

■ DEMİRSOY TARIM: Fethiye’de 150 dönüm, Göcek’te ise 30 dönümlük trüf ormanı kuran firma, Türkiye’de trüf üretimi yapan en büyük şirketlerden. Trüf ormanının 2015’te kuran şirket 20 bine yakın fidan dikmiş. İlk hasatlarını iki yıl sonra alacaklar. Trüf aşılı meşe fidanı da yetiştiren şirket yılda ortalama 5-10 bin arası fidan üretimi yapıp trüf fidanı ihtiyacının önemli bir kısmını karşılıyor.

■ EKİNCİ KÜLTÜR MANTARI: 2005 yılında Adana’da mantar üretimi, teknik destek, ithalat ve ihracat alanlarında faaliyet göstermek üzere kurulan şirket, 2006’da trüf mantarı avcılığı ve ihracatı yapmaya başlamış. Trüf mantarının Türkiye’deki bilinirliğinin artmasıyla, trüf mantarı temin, tedarik, ihracat ve teknik destek ve eğitim konusunda oranize olma kararı almış. Bu alana girmek isteyen girişimcilere iş fırsatları sunuyor: Şirket ayrıca, trüf avı için özel eğitilmiş köpek satışı da yapıyor.

SAKLIORMAN.COM: 2002 yılından beri Akya Mantar markasıyla Türkiye’de yetiştirilen mantarları İtalya, Fransa, İngiltere başta olmak üzere birçok ülkeye ihraç ediyor. Demiral ailesinin Online mantar satış platformu olarak hizmet veriyor. Orman köylülerinin topladığı mantarları hem yurtiçinde hem de yurtdışmda restoranlara satan şirket, internet portalı sayesinde çok sayıda tekil müşteriye ulaşmayı hedefliyor.

Trüf işine girdiler

■ Trüf mantarı avcılığı ve yetiştiriciliği sadece tarım şirketleri için değil bireysel girişimciler için de cazip bir yatırım alanı.

■ Sabancı Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nde yöneticiyken çalışma hayatına ara veren Çağla Gürsu, yaptığı uzun araştırmaların ardından Anamur Silifke’deki 20 dönümlük arazisinde trüf mantarı üretimine karar vermiş.

■ Dış ticaret uzmanı Uğur Demirbilek, kurduğu Demirbilek Dış Ticaret şirketi aracılığıyla değişik illerden köylülerin topladığı trüf mantarlarını çeşitli ülkelere ihraç ediyor.

■ Bir otelde aşçı olan Sadullah Önal, arkadaşlarıyla Bolu Yeniçağa ve Mengen ormanlarından topladığı trüf mantarlarını analiz ettirdikten sonra lüks restoran ve otellere satıyor. Önal, meşe ağaçlarının olduğu yerlerde günde 1-2 kilo yaz trüf mantarı toplayabildiklerini ve kilosunu 300 euro’ya sattığını belirtiyor.

Portobello Mantarı Yetiştirmek İş Fikri

Zeliha Alagöz Temiz