Arı Ürünlerinde Propolis Fırsatı

Bal üretiminde ihtisaslaşmak önemli hale geldi. Şimdi ‘propolis’ olarak bilinen madde öne çıkıyor, arı ürünleri fırsat yaratıyor…

Arıcılıkta propolis fırsatı

İYİMSER tahminlere göre Türkiye’de 6.5 milyon civarında arı kovanı var. Bence bu rakam abartılı. Taş çatlasa Türkiye’deki kovan varlığı 5 milyonu geçmez.

Bal üretiminde florası ve coğrafi morfolojisiyle Türkiye, dünyada ilk 5’in içinde olması gerekir. Lâkin öyle değil. Halen 70 bin tona yakın üretim var. Gün geçtikçe rakam büyüyor ama yine de ilk 10’un içine zorlukla giriyoruz. Oysa dünyanın en değerli nektar cinsi balları bizde! Akdeniz ve Ege’ye özgü çam balının ise dünyada eşi benzeri yok.

Sıkıntının nedeni küresel ısınmaya bağlı iklimsel değişiklik ve kovan başına düşen verimin düşüklüğü. Kuraklık bilhassa çam balını tehdit ediyor. Aynı durum en seçkin balların bulunduğu Orta ve Güneydoğu Anadolu için de geçerli.

Çare bu işi endüstri olarak benimsemiş, modern usullerle üretim yapan kurumsal işletmelerin çoğalması. Tıpkı süt ve süt ürünleri endüstrisinde olduğu gibi… Böylece standartlara uygun bal üretimi gerçekleşecek, hem de son derece değerli yan ürünlerin dünya piyasalarında yer alması kolaylaşacak. Örneğin orijinal bir arı ürünü olan propolis gibi…

JAPONYA VE ÇİN ÖN SIRALARDA

Konuyu inceleyince çok sayıda arıcılık uzmanımızın olması hemen şu beklentiyi akla getiriyor: Bal üreticilerini desteklemek adına bir ‘Propolis Enstitüsü’ kurulamaz mı? Bence böyle bir girişim doğal ürünlere yönelen dünyaya şan olur!

Dünyanın en zengin florasına sahip Anadolu’da bal üreticiliğinin yozlaşmaya doğru gitmesi bu tür organizasyonlarla önlenir. Mısır şurubu ve şekerle balcılık yapanları da sistem tasfiye eder.

Ne yazık ki bal üretiminde kurumsallaşan markalar bile bu tür işlere yanaşamıyor. Çünkü teşvik yok. Oysa arıcılıkta her bir yan ürün en az bal kadar önemli.

Japonya, Çin ve Amerika bu konuda öne geçen 3 araştırmacı ülke. Propolis yarınların önemli doğal sağlık hammaddelerinden biri. Halen birçok endüstriyel ilaç üreticisi bu madde üzerine çalışıyor, yeni moleküller geliştirmeye çabalıyor.

ÖZELLİKLERİ ÇOK FAZLA

Propolis doğrudan arı tarafından üretilen bir madde. Kovanı hastalık yaratan unsurlara karşı izole edip steril hale getiriyor. Virüsler, bakteriler ve mantarlar bu maddeye çok duyarlı. Ayrıca doğadaki en güçlü antioksidan özelliklere sahip…

Propolis arı kolonisinin belli üyeleri tarafından toplanıyor. Bazı ağaçların gövdesinden sızan reçinemsi bileşikler arılar tarafından salgılanan enzimatik bir maddeyle birleştiğinde değişime uğruyor, propolis haline geliyor.

Bileşiminde yüzde 55 oranında doğal balsam var. Yüzde 30’u balmumu, yüzde 10’u aromatik yağ ve yüzde 5’i de bildiğimiz arı poleni.

Antibiyotik karakterli maddeler propolis’in en önemli özelliği. Flavonoidler, amino asit ve B vitamini açısından da zengin. Propolis, etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış ‘anti-inflamatuar’ (iltihap giderici) bir ajan aynı zamanda.

Propolis ortama nüfuz eden zararlı böceklerden arı kovanını koruyor, onları kovana yaklaştırmıyor. Patojen bakterilerin ve böceklerin hastalık yapıcı etkileriyle mücadele etmesiyle ünlü. Bu niteliğiyle doğadaki en güçlü maddelerden biri… Yakında tarım ve veteriner ilaçlarının formülüne de girecek.

PROPOLIS TAKVİYELERİ

Mikroorganizmalar propolise karşı kolay direnç kazanamıyor.

Propolis içerikli doğal takviyelerin insan organizması üzerinde seçici rol oynadığı ispatlanmış.

Özellikle vücudun kış hastalıklarına karşı direncini artırıyor. Bakteriyel enfeksiyonlar, grip ve soğuk algınlığı gibi virütik salgınlarda koruyucu etkisi var.

Kesikler, hasarlı dokular, ikinci dereceye kadar yanıklar ve ‘keloid’ türü iz bırakan cerrahi skarlar için dışarıdan kullanılan iyi bir seçenek.

Propolis katkılı sakızlar ağız enfeksiyonlarının tedavisine yardımcı oluyor. Japonya’da pastil formu epey moda… Şimdi diş macunlarının formülüne de girmeye başlamış.

Propolis anti bakteriyel özellikleriyle halk ilacı olarak yüzyıllar boyu kullanılmış.

Yeniden keşfedilmesi ise son yirmi yıl içinde. Bugün bilinen tıbbi özelliklerinin yanı sıra kozmetik endüstrisinde de kullanılan önemli maddelerden biri…

Cildi beslemesi, doku üretimini teşvik etmesi, kırışıklıkları önlemesi keşfedilmiş en son özelliklerinden. Araştırmalar bu doğal mucizenin yaşlılıkla ilgili şikâyetleri azalttığını, hormonal aktiviteyi canlandırdığını da söylüyor.

SAĞLIK DIŞINDA KULLANIM

Propolisin bilinen bir başka özelliği de vücudun yaşamsal fonksiyonlarını uyarması… Bu özelliği nedeniyle dünyada propolis kullanan insanların sayısında hissedilir artışlar var. Amerikan ‘Apiterapi Derneği’ tarafından finanse edilen bir araştırmada özel işlenen propolis reçinesinin hücre bölünmesini sağlıklı hale getirdiği ortaya konmuş. Sonuçlar habis hastalıkların doğal yönden önlenmesi konusunda epey ümit verici.

İlginç bir başka araştırma ise ağrı hissinin oluşmasına neden olan kimi hormonal bileşiklerin etkisini köreltmesi. Böylece ilaç endüstrisi tarafından ağrı kesici olarak bazı ilaç formüllerinin bünyesine eklenmesi beklenebilir.

Halen 130 orijinal patentle Japonya ön sırada. Onu Çin, Amerika, Brezilya ve Yeni Zelanda izliyor. Bazı buluşlar oldukça ilginç. Görünen o ki propolis yakında geliştirilmiş türevleriyle hayatımıza iyiden iyiye girecek. Bu tabloya bakınca Türkiye’de bir ‘Balcılık Akademisi’ ya da bir ‘Propolis Enstütüsü’ kurulma fikri hiç de yabana atılmayacak bir öngörü.

Propolis içindeki fito-kimyasallar [bitkisel orijinli bileşikler] üzerinde sınaî araştırmalar yapılıyor, izole edilen maddelerden yalnız doğal sağlık ürünleri ve besin takviyeleri değil, endüstriyel hammadde katkıları da üretiliyor. Kozmetik ve tezgâh üstü ilaç endüstrisi bu konuda yoğun çaba içinde. Propolisin ticari geleceğine ilgi duyanlar artıyor. Anti-plak diş macunlan, koruyucu pastilller, medikal çikletler, buharlaşan pomatlar, gargara, ağız çalkalama suları, dudak yumuşatıcılar, güneş kremleri, şampuanlar, saç jöleleri ve daha onlarca ürün ilk örneklerden. Şimdi ise doğal gıda koruyucuları üzerinde çalışılıyor. Et ürünleri ile bazı hazır gıdalar hedef pazarların içinde. Patentlere bakılırsa yakında tekstilden boya endüstrisine kadar umulmadık yerlerde propolis bileşiklerini göreceğiz. Son iki örnek Brezilya’dan: Propolis tütün bileşikleriyle kombine edilerek tarım ilacı olarak kullanılıyor ve seyreltilmiş reçinesi turunçgillerde kaplama malzemesi olarak değerlendiriliyor.

Nur Demirok / Para