Yeni Libya’da herkese iş var
Arap baharının ardından Libya’da sular durulmaya başladı. Bugüne kadar daha çok müteahhitlerin boy gösterdiği ülkede artık gıdadan hazır giyime, mobilyadan beyaz eşyaya irili ufaklı tüm şirketler için yeni fırsatlar oluştu…
TÜRK işadamı ve girişimcileri yurtdışında gözlerini ilk Libya’da açtılar. Özellikle müteahhitlik firmalarımız sermayelerinin önemli bir kısmını bu ülkede üstlendikleri projelerden elde etti. Ancak Kuzey Afrika’da patlak veren Arap baharı, Libya’yı da siyasi ve ekonomik olarak büyük bir kaosa soktu. 42 yıllık Kaddafi yönetimi devrildi. Halk ayaklanmalarının Libya ekonomisine faturasının 7.7 milyar doları bulduğu tahmin ediliyor.
Libya’da iki hafta önce yapılan genel seçimlerde, geçici yönetimin başbakanı Mahmud Cibril önderliğindeki Liberal Ulusal Güçler İttifakı birinci parti olarak çıktı. Siyasi hayatın normalleşmesiyle birlikte ekonominin de canlanmaya başladığı Libya, Türk firmaları için yeniden büyük bir pazar olmaya aday. Öyle ki yeni Libya sadece müteahhitler için değil tüm girişimciler için potansiyeli yüksek bir pazar görüntüsü veriyor.
Gelirlerinin önemli bir bölümü petrole dayalı olan Libya’dan çıkarılan ham petrolün yüzde 25 işlenebiliyor. Bu oranı artırmak için mevcut rafinerilerin yenilenmesi ve yenilerinin kurulması konusunda çalışmalar başlatılmış durumda. Bu yatırımların hayata geçmesi halinde ekonominin daha da canlanacağına kesin gözüyle bakılıyor. Bunun yanı sıra birçok alt ve üstyapı projesinin de önümüzdeki dönemde hayata geçirilmesi bekleniyor.
Libya, 2011 yılında hedef pazarlar arasında en çok yabancı yatırım çeken 10’uncu ülke oldu. Yeni dönemin sunduğu fırsatları değerlendirmek için birçok yabancı şirketin yatırım yapmaya başladıkları belirtiliyor.
75 MÜTEAHHİDİMİZ İŞ YAPIYOR
Başta da belirttiğimiz gibi Libya, daha çok müteahhitlik firmalarımızın faaliyet gösterdiği bir ülke. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DE1K) verilerine göre bu ülkede iş yapan 75 Türk müteahhitlik firması var. Toplumsal olaylar yüzünden inşaatları yarım kalan bu firmaların hakedişlerinin bir kısmı henüz ödenmedi. Ti’ırk-Libya İş Konseyi Başkanı Ersin Takla, hake-dişlerle ilgili ciddi bir çalışma yaptıklarını belirtiyor:
“Konsolide alacak-borç envanteri çıkardık. Ödeme aşamasında olan ve henüz bu aşamaya gelmeyen alacaklarla zarar-ziyan miktarlarını tespit ettik. Bu dokümanları ilgili mercilere ilettik. Bu konuda Ekonomi Bakanlığımız ile tam bir koordinasyon halindeyiz. Sorunlar Libya’daki karar mekanizmalarının son derece belirsiz ve yavaş işlemesinden kaynaklanıyor. Çünkü yeni hükümet karar verme konusunda çekimser. Ancak bunu da anlayışla karşılamak gerekiyor.” Ersin Takla, 42 yıl süren Kaddafi yönetiminden sonra ülkede demokratik bir yapının kurulacağına ve geçmişte yaşanan yolsuzlukların tekrarlanmayacağına inanıyor. Yeni sistemin oturmasının zaman alacağını ifade eden Takla, bunu da normal karşılamak gerektiğini vurguluyor. Libya tarafının kendilerini ihtilal sırasında ve sonrasında destekleyenlerle sıcak temas içine girdiğini belirten Takla, tarafsız kalanlara ise son derece soğuk baktıklarını söylüyor. Hatta Taklaya göre Libyalılar, bu devletlerin şirketleriyle iş yapmama konusunda son derece kararlı. Bu süreçte Türk şirketleri ise büyük destek görüyormuş.
ÖNEMLİ BİR PARTNER ADAYI
Türkiye ile Libya arasındaki dış ticaret daha çok ham petrol ithalatına dayanıyordu. Ancak bu tablo son yıllarda değişti. Çünkü yıllardır hedef pazarlardan biri olan bu ülke ye ihracatımız ciddi oranda artış gösterdi. Bunun da etkisiyle en fazla ihracat yaptığımız ülkeler sıralamasında 2000 yılında 51’inci sırada bulu nurken 2009’ da 15’inci basamağa kadar yükseldi. Ancak ülkedeki siyasi olayların ekonomiyi olumsuz etkilemesi yüzünden geçen yıl 41’inci sıraya geriledi.
Türkiye Libya’ya en fazla buğday unu ihraç ediyor, ikinci sırada ise başta çubuk demir olmak üzere inşaat malzemeleri geliyor. Bunu çimento, plastik boru, kablo, mobilya, elektrik transformatörleri, işlenmiş doğal taşlar, madencilikte kullanılan makineler, mücevherat, buzdolabı ve klima izliyor. Ayrıca çocuk giysileri ve dokuma halı da sattığımız ürünler arasında göze çarpıyor.
Müteahhitler ve gıda ihracatçıları için vazgeçilmez bir pazar olan Libya, perakende şirketleri için de ayrı bir öneme sahip. Hatta Birleşmiş Markalar Demeği bu ülkeyi adeta markaja almış durumda. Çünkü organize perakendecilikte büyük bir sıçrama bekleniyor. Şu anda birçok alışveriş merkezi yapım aşamasında. Bunlardan bir kısmını Rönesans Holding gerçekleştiriyor. 2012 sonuna kadar yaklaşık 1 milyon metrekare kiralanabilir alanın devreye girmesi bekleniyor.
MARKALARIMIZA GÜVEN TAM
Libya’da alışveriş merkezi inşa eden gruplardan biri de Turkmall… Bu grubun Trablus’ta iki alışveriş merkezi projesi var. Bunlardan Forum Oyia’nın kaba inşaatı bitmek üzere. Kaddafi yönetimine karşı toplumsal olayların başladığı günlerde inşaata ara verilmiş. Yaklaşık 500 Türk çalışan Türkiye’ye getirilmiş.
Bir diğer proje Forum Andalüs ise şu anda proje aşamasında. Turkmall Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Levent Eyüboğlu, bu AVM’leri Libya Devlet Fonu’na yaptıklarını söylüyor. Forum Oyia, 240 mağazadan oluşuyor. Turkmall bu AVM’nin kiralamasına da başlamış. Eyüboğlu, 25 Türk firmayla kira kontratı imzaladıklarını söylüyor ve şöyle ekliyor:
“Libya’da perakende sektörünün hızla büyüyeceğini düşünüyorum. Nüfusu az fakat doğal kaynak geliri yüksek bir ülke. Libyalılar Türk markalarına karşı sempati duyuyor. Bu avantajı değerlendirmek lazım. Hazır giyim firmaları açısından en önemli sorun ise taklit ürünlerle mücadele konusunda yasaların yetersiz olması. Ancak önümüzdeki dönemde hem bu sorunun çözüleceğini hem de kira kontratlarının değerinin yasal güvence altına alınacağını düşünüyorum.”
MAĞAZA AÇILIŞLARI HIZLANDI
Orka Group’un Damat Tween markalı ürünleri yaklaşık 20 yıldır Libya’da satılıyor. Bu ülkede kendi mağazasını açmayı planlayan şirket, siyasi olaylar yüzünden bu projesini askıya almış. Orka Group Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, Trablus’taki mağazayı yıl sonuna kadar açacaklarını belirtiyor. Ardından da bu ülkedeki durumu ve yeni potansiyeli şöyle özetliyor: “Libya’daki siyasi ve ekonomik konjonk-türel değişimler bazı planlarımızı askıya almamıza neden oldu, örneğin, Trablus’un en iyi lokasyonunda yer alacak bir mağazamızın açılışını ertelemek zorunda kaldık. Önümüzdeki günlerde özellikle Türk markalarının Libya’da çok etkin olacağını düşünüyorum. Ertelediğimiz projelerimizi hayata geçirmek istiyoruz.”
Koton’un da Trablus’ta franchi-sing sistemiyle açılmış bir mağazası var. Şirket, önümüzdeki ay Bingazi’de de iki mağaza açacak. Koton Yönetim Kurulu Başkanı Yılmaz Yılmaz, Libya’daki partnerlerinin perakende sektöründe 10 markanın temsilciliğini yürüttüğünü belirtiyor. Koton, bu ülkede 2013 sonuna kadar 4 mağazaya ulaşmayı planlıyor. Türk markalarının Libya’da beğenildiğini vurgulayan Yılmaz, önlerinin açık olduğunu düşünüyor:
Bu pazara çok hızlı girmiştik. Aynı hızla kaldığımız yerden devam ediyoruz. Bayimi zin elinde yaklaşık 10 marka var. En başarılısının Koton olduğunu ifade ediyor. Genel olarak baktığımızda çok önemli politik değişiklikler ekonomik hayata henüz yansımadı. Ancak ilk değişiklikler kanımca yönetim ve organizasyon alanında olacak. Kaddafi döneminde devlet bürokrasisi oluşmamıştı. Bürokrasinin oluşması gelirin el değiştirmesine neden olacak.”
Collezione, Libya’da mağaza açmaya 2010 yılında karar vermiş. Başkent Trablus’un en işlek caddesindeki mağazayı açacağı sıralarda başlayan olaylar yüzünden bunu ertelemek zorunda kalmış. Firma bu mağazayı bir süre daha açmayı düşünmüyor. Yerine Bingazi’de bir mağaza açmaya hazırlanıyor. Mağazanın dekorasyonu bitmek üzere.
Collezione Yönetim Kurulu Üyesi Emre Akyiğit, inşaatı süren birçok alışveriş merkezinde mağaza kiraladıklarını . söylüyor. Akyiğit, “Kuzey f Afrika’ya Libya’dan adım at- r tık. Bu ülkede perakende sektörü yeni gelişiyor. Türk tekstilinin kaliteli algılanması sayesinde ürünlerimize ilgi var. Bu coğrafyada kısa sürede istikrarlı bir büyüme yakalayacağımızı düşünüyoruz” diyor.
İNŞAAT, MOBİLYAYI CANLANDIRDI
Libya pazarında Arap baharından sonra canlanma olduğunu düşünenlerden biri de Çilek Mobilya Genel Müdürü Muzaffer Çilek. İnşaat sektöründeki canlanmanın mobilyaya da yansıdığını belirten Çilek, mobilya satışlarında patlama yaşandığını söylüyor. Çilek’in yeni dönemle ilgili değerlendirmesi şöyle:
“Baskıcı ve tutucu sistem değiştiğinden yastık altında biriken paraların harcanabileceği yeni alanlar oluştu. He men her sektörde büyümeye . çok açık bakir bir pazar olduğunu düşünüyorum. Şu anda Bingazi ve Trablus’ta üç mağazamız var. Bunlardan ikisini Arap baharı sonrası, çok yakın tarihlerde açtık.
Misurata’da bir mağaza daha açı yoruz. Mağaza sayısını önümüzdeki 2 yılda 10’a çıkarmayı hedefliyoruz. Libya, mobilya sektörü açısından çok önemli ve potansiyel arz eden bir pazar. Çilek olarak Libya’da stratejik bir ortak ile markalaşma ve mağazalaşma yolunu seçtik. Libya’yı geçici değil, ileride kuzey Afrika ülkeleri arasında en önemli paya sahip olacak, potansiyeli yüksek bir pazar olarak görüyoruz.”
Bekir GÜLDÜOGLU / Gülsan Gıda Yönetim Kurulu Başkanı
Gıdada bayilik talebi çok
Libya’ya yaklaşık 10 yıldır meyve suyu, süt ve reçel ihraç ediyoruz. Hemen her şehirde bayilerimiz var.
Türk mallarına güvendikleri için onlar gelip bizi buluyor. Toplumsal olayların yaşandığı dönemde bile ihracatımız devam etti. Hatta son 1 yılda İhracatımız 3 kat arttı. Önümüzdeki dönemde Libya’da ürün çeşidimizi artırmayı düşünüyoruz. Çünkü çok fazla bayilik talebi alıyoruz. Gıda sektörü açısından her türlü ürün satılabilir fakat özelli
6.5 MİLYON DOLARLIK YATIRIM
Doğtaş da 2002 yılından bu yana Libya’da. Bu ülkede bayileri kanalıyla satış yapıyor. Şu anda 6 bayisi var. Bunlardan ikisi Trablus ve Misurata’da birkaç ay önce açılmış. Doğtaş Genel Müdürü İsmail Doğan, genç odasından yemek ve yatak odası takımlarına kadar ürettikleri tüm ürünlerin Libya’da talep gördüğünü ve yoğun sipariş aldıklarını belirtiyor. Ardından da bu pazarla il-gili şu değerlendirmeyi yapıyor:
“Siyasi olayların yoğun olduğu dönemde biz de oldukça etkilendik. Yaşanan devrim nedeniyle yenilenen ve çoğu yatırımcı için de cazip bir ülke durumuna gelen Libya’da Doğtaş olarak hız kesmeden büyümeye ve güçlenmeye devam ediyoruz. Orta ve büyük ölçekli mobilya şirketleri için yeni fırsatlar sunan Libya, bizim için son derece önemli bir pazar. Bu yüzden yatırımlarımızı artırdık. Libyalı Al-Borj firmasıyla 2012 yılı için toplam 6.5 milyon dolarlık yatırım anlaşması imzaladık. Önümüzdeki dönemde Bingazi ve Trablus’un en önemli caddelerinde mağazalar açmak için de anlaşma yaptık. Türk ürünlerinin kalite ve fiyat açısından cazip olması Libya pazarında büyümeye ve güçlenmeye imkan tanıyor. Biz de Libya mobilya pazarında önemli bir yer edindik. Artan talepleri ve ardı ardına gelen siparişleri karşılamaya çalışıyoruz. Bu başarımızı yeni yatırımlarla sürdürmeye devam edeceğiz. Bu pazarda rekabetin ilerleyen dönemde belirgin bir şekilde hissedileceğini ve rekabetin artacağını düşünüyoruz.”
ÖZBEY MEN
