Yeni Hal Yasası “erör” Veriyor
Kabzımalın bilgisayarı ‘erör’ veriyor!
Yeni hal yasası 6 aydır uygulamada. Ancak yasanın en önemli ayağı olan Hal Kayıt Sistemi, bilişimcilerin jargonuyla “erör” veriyor. Yazılım yetersiz kaldığı için ürün künye bilgileri girilemiyor.
Ticaret durma noktasına geldi…
KAMUOYUNUN “yeni hal yasası” olarak bildiği 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun, 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girdi.
Yeni yasanın en önemli ayağını “ürün künyesi” ile ilgili bildirim zorunluluğu oluşturuyor. Üretimden satış noktasına kadar ürünle ilgili her türlü bilgi bu künyede yer almak zorunda. Ancak bu noktada sistem kilitlenmiş durumda. Ürün bilgilerini girmek isteyen üretici, hal esnafı, tüccarlar sisteme girişte sıkıntı yaşıyor. Sisteme bilgi girişi yapılamayınca da ticaret kilitlenme noktasına geldi. Yazılımdaki eksiklikler nedeniyle rüsum vergilerinin tahsilatında da sıkıntılar yaşanıyor.
Kısaca sistemin en önemli ayağı aksayınca yeni kanun uygulanamaz hale geldi. Hal esnafı gerekli altyapı hazırlanmadan başlayan yeni sistemin bir süre daha ertelenmesini istiyor. Hal yöneticileri ise sıkıntının geçici olduğunu belirtiyor ve geçiş döneminde bu tür aksaklıkların normal olduğunu düşünüyor.
Bu arada, yeni kanunun uygulama yönetmelikleri de tamamlanmış değil. 15’e yakın yönetmelik yürürlüğe girdi. Ancak daha bir o kadar daha yönetmelik için bekleniyor.
“ÜRÜNLER HALDE KALABİLİR”
İMESKOM (İstanbul Meyve Sebze Komisyoncu ve Tüccarları Derneği) Başkanı Burhan Er, yeni yasanın hazırlık aşamasında hal esnafının görüşlerinin dikkate alınmadığını vurgulayarak “Sistem tıkanmış durumda. Hal esnafı ürün bildirimi yapamıyor. Sistem yetersiz kalıyor. Iş yapamaz hale geldik. Altyapı yeterli hale gelinceye kadar kanunun ertelenmesini istiyoruz” diyor. Yeni yasanın uluslararası ve ulusal hipermarket zincirlerinin görüşleri dikkate alınarak çıkarıldığını ileri süren Er, sıkıntıları şöyle dile getiriyor:
Hal esnafının yüzde 80’i mağdur durumda. Yönetmeliklerle bu sistem yu-muşatılabilir. Bir süre ertelenmesini faydalı görüyoruz.”
KDV’de haksız rekabet iddiası
Meyve sebze halen hallere yüzde 1 KDV ile giriyor. Bu ürünleri alan marketler yüzde 8 KDV uyguluyor. Bazı toptancı hipermarket zincirleri ile pazar esnafı ise yüzde 1 KDV’yle satış yapıyor. İşte Onur Marketler Zinciri CEO’su Cemal Özen’in bu noktada itirazı var:
“KDV’de çift taraflı bir haksız rekabetle karşı karşıyayız. Toptancı görünen yarı perakendeci hipermarket zincirleri ve pazarcı esnafı haksız rekabet yapıyor. 7 puanlık fark az değil. Bu oran farkının düzeltilmesi gerekiyor.”
“PİYASA DÜZENE GİRECEK”
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Hal Müdürü Bayram Ali Çakıroğlu ise olumlu bir tablo çiziyor. Çakıroğlu’na göre yeni yasanın ana hedefi ürünlerin izlenebilirliğini ve gıda güvenliğini sağlamak. En önemlisi de kayıt altına almak. Şu anda ürün izlenebilirliği sağlandı. Sıkıntılar abartılıyor. Geçiş sürecinin getirdiği aksaklıklar bunlar. Yönetmeliklerin tamamlanması, kanunun dört dörtlük kusursuz uygulanması biraz zaman alabilir. Ancak bu yasa herkesin yararına. Piyasayı düzene kavuşturacak. Başıboşluk bitecek” diyor.
Yeni yasanın uygulanabilmesi ile birlikte tüketici bilgisayarının başına geçerek sofrasında yediği domatesin nereden geldiğini, kimin ürettiğini, hangi ilacın ne zaman kullanıldığını görebilecek. Yeni sistemle Türkiye’deki bütün haller birbirine bağlandı. Hangi halde hangi ürün satılıyor görebilecek. Ürün satış istatistikleri tutulabilecek. Böylece üretime dönük planlar da kolay yapılacak. Plansız üretim olmayacak. Bu sistem bir süre sonra Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın Çiftçi Kayıt Sistemi’yle de entegre edilecek. Böylece tarladan çatala bütün ürünlerin izlenebilirliği sağlanacak. Yasa etkisini göstermeye başladı. Bu sistemler sayesinde nakliye de kayıt altına girecek. İstanbul’a yıllık 320 bin kamyon yaş sebze meyve taşınıyor. Kayıt altına girmeyen hiçbir araç bu malları taşıyamayacak. Yine yeni sistemle aracılar azalacak. İyi Tarım Uygulamaları ile üretim yapanlara rüsum vergisi yok. Hallerdeki rüsum vergileri de yüzde 2’den l’e indirildi. Hal yasası tam olarak uygulanmaya başladığında en az yüzde 7 ucuzlama hedefleniyor.
“SİSTEMDEKİ SIKINTI GEÇİCİ”
Önde gelen yaş meyve sebze üretici ve satıcılarından Mango Gıda’nın ortaklarından Mehmet Yayla da yeni sistemi genel olarak olumlu buluyor. Kendilerinin de hallerde ofisleri bulunduğunu hatırlatan Yayla, yaşanan sıkıntıları ise şöyle yorumluyor:
“Şu anda bir aksaklık var. Zamanla geçeceğine inanıyorum. Çiftçi, tüccar, bürokrat zamanla herkes alışacaktır. Ürün tarladan çıktığı andan itibaren kayıt altına alınıyor. Markete mi, hale mi yoksa ihracata mı gidecek bunlar kayıt altına giriyor. Fatura ve irsaliyen varsa doğrudan markete gönderebiliyorsun. Bu haliyle bir kolaylık sağladı. Ürünlerin künye numarası olacak ve kolayca izlenebilecek. Tıpkı TC kimlik numaramız gibi. Sistemin sağlıklı işlemesi herkesin yararına olacak. “Sistemin bir yıl içinde oturacağını düşünüyorum.”
Yeni Hal Yasası, marketler cephesinden de olumlu tepkiler alıyor. İstanbul, Edirne ve Tekirdağ’da 350’in üzerinde mağazaya sahip olan Onur Marketler Zinciri’nin CEO’su Cemal Özen, tek hal uygulamasının market zincirleri açısından önemli bir kolaylık olduğu görüşünde:
“Yeni sistem tam oturmadığı için biraz sıkıntı yaşanıyor. Ancak biz direkt mal aldığımız için rahatız. Pazarcı da kontrol, kayıt altına alınmalı. Kayıtlılar zaten sistemin içinde. Kayıtsızlar yine dışarıda.”
İDRİZ ÇOKAL
