Kültür Mantarı Yetiştirmek

Kişi başına tüketimin 7 yılda yaklaşık ikiye katlandığı mantarda pazarı girişimcinin yeni fırsat kapısı oldu. Bu sebepten dolayı diğer sektörlerden bir çok girişimci bu alana yönleniriyor.

Tüketimi Ege, Marmara ve Akdeniz’de yoğunlaşan ve genelde kentli tüketicinin tercih ettiği kültür mantarında üretici firma sayısının her yıl arttığı ifade ediliyor.

Türkiye genelinde yaklaşık 30 yıldır üretilen kültür mantarında, üretimin yüzde 40’ı Antalya’nın Korkuteli ilçesindeki 700 küçük çaplı işletme tarafından yapılıyor. Korkuteli’nin yanında İzmit, Afyon, İzmir, Balıkesir gibi kentlerde yoğunlaşan 15 büyük işletmeye ait fabrikada da büyük kapasitelerle üretim sürdürülüyor.

Kültür mantarında üretim artışına rağmen potansiyel pazarın ancak yüzde 60’ına ulaşılalabiliyor. Bu durumu göz önünde tutan bir çok girişimci yatırıma hazırlanıyor.

* Kültür mantarının yetiştirildiği ortama kompost adı verilir.

Mantar Yetiştirme Yerleri

Kültür bitkilerinden farklılık gösteren mantar, iklim şartları kısmen veya tamamen kontrol edilebilen ya da ekolojik isteklerinin herhangi bir önlem alınmaksızın kapalı alanlarda üretilebilir. Bu nedenle mağara ve tüneller, şarap mahzenleri, bodrumlar yetiştirme yerleri arasında sayılabilirse de, hiç şüphesiz, en ideali modern bir tesiste üretimi gercekleştirmektir. Modern bir mantar işletmesinde kompost hazırlama platformu, kompost ve örtü materyali pastorizasyon odaları, ön gelişme ve üretim odaları bulunur.

Pastorizasyon odası, serbest fermantasyonunu tamamlayan kompostu 60 C’de pastorize etmek ve olgunlaşmayı sağlamak amacıyla tesis edilen ünitelerdir. Ortu materyali pastorizasyon odasi ise 6x1x3 m veya 4x8x3 m boyutlarında inşa edilir ve yapısal açıdan kütle pastorizasyon odalarına benzer. Ön gelişme odaları bazı işletmelerde üretim odalarından ayrı düşünülür ve bu odalarda sıcaklık 24 C, oransal nem ise % 80-90′dir. Üretim odalarının büyüklüğü ise kullanılan yetiştirme sistemine bağlıdır. Ayrıca bu işletmelerde soyunma yeri, duş, tuvalet, kazan dairesi, depo gibi ünitelerde vardır.

Mantar yetiştirme sistemleri

Mantar yetiştiriciğinde kullanilan başlıca yastık tipleri kasalar, plastik torbalar ve ranzalardır. Kasalar 120x170x20 cm boyutlarındadır Böylelikle tüm işlemler makina ile yapılabilir. Üretim odalarına 4-5 katlı yerleştirilen kasaların arasında 30-40 cm’lik boşluk bırakılmalıdır. Plasik torbalar, 45-50 cm çapında olup yaklaşık olarak 30 kg kompost doldurulur.

Raflar üzerine yerleştirilerek yapılan yetiştiricilikde ise kompost içinde kızışmayı önlemek amacıyla oda sıcaklığı iyi takip edilmelidir. Ayrıca sulamalarda dikkatli davranılmalıdır. Ranza sisteminde tahta, çelik, aluminyum malzeme kullanılabileceği gibi tabana metal ızgaralar ya da plastik ağlar yerleştirilebilir. 4-5 katlı olabilen rafların taban ve tavan ile ranzaların duvarlar ve birbirleriyle aralarında bırakılacak boşluklar iyi bir hava sirkülasyonu için şarttır.

Mantar yetiştirme tekniği Kompost Hazırlığı

Mantar yetiştiriciliğinde iyi bir kompost hazırlığı esastır. Cünkü amaç, mantar misellerinin gelişmesini teşvik edecek özellikleri kullanılan ortama sağlamaktır. Kompost hazırlığında kullanılan geleneksel materyaller taze at gübresi ve buğday sapı olmakla birlikte ucuz ve kolay temin edilebilen pek çok materyal de değerlendirilebilir. Kompostun yapısına giren maddeleri 2 ana başlık altında incelemek mümkündür:

1. Bitkisel atıklar (buğday sapı, olmaması halinde diğer hububat sapları)

2. Fermantasyonu hızlandıran katkı maddeleri
a ) Gübreler (at, tavuk, domuz gubresi),
b ) Melas gibi karbonhidratça ve (NH4)2 S04 gibi azotça zengin olan ve hazır alınabılen besin maddeleri,
c ) Azot ve karbonhidratlarından kısmen yavai yararlanılan konsantre unlar,
d ) Mineral madde eksikliklerini gideren katkı maddeleri.

Kompost yapımında kullanılan ana materyale ilave edilecek katkı maddelerinin miktarları kuru maddede bulundurduklarin azot miktarına göre hesaplanır ve kompostta kuru maddedeki N miktari % 1.5-2.2 arasinda olmalıdır.

* Taze at gübresinin temini güç olduğundan, buğday sapının ana materyal olarak kullanıldığı sentetik kompost yapımı daha yaygındır: 40-50 cm. yükseklikte olacak şekilde beton platform üzerine yayılan buğday sapı bünyesinde % 70-75 nem olacak şekilde (3 gün) ıslatılor ve ardından hazırlanan formüle uygun olarak katkı maddeleri homojen şekilde karıştırılır. 2×2 metreyi geçmeyecek şekilde yığın haline getirilir. Böylece 1 .faz ya da açıkta fermantasyon olarak adlandırılan safha başlatılmış olur. 10-12 gün süren bu safha sırasında yığın 2-3 gün arayla aktarılır ve bu sürenin sonunda kompost nemi % 75, rengi siyahımsı-yeşil amonyak oranı % 0.4-0.45, pH’si 8.2 veya daha yüksek olur.

Pastorizasyon ve Olgunlaştırma

Fermantasyonun 2. safhasıdır. Pastorizasyon ile kompost içersindeki zararlı mikroorganizmalar yok edilir, olgunlaştırma işlemi ile kompost, mantarın istediği besin maddelerince zengin, fiziksel, kimyasal ve biyolojik şartları uygun bir ortam haline gelir. 7-14 gün süren bu safhada kompost sıcaklığı buhar verilerek 50-60 C’de 10-12 saat tutulur ve daha sonra taze hava ile sıcaklık her gün 1.5-2 C düşürülerek olgunlaştırma tamamlanır. Bu safhanın sonunda kompost nemi % 64-67′ye düşer, pH’si 7.5′un altındadır, amonyak oranı % 0.01′den azdir ve açık renklidir. Buharlı pastorizasyon imkanı olmadığında kimyasal dezenfeksiyon uygulanabilir ancak kompost hazırlama süresi daha uzun tutulur.

Kapak atma

Şapkaların oluşumu için misel sarılmış kompost üzerine, kapak ya da örtu toprağı adını verdiğimiz materyal (torf gibi) yada materyaller karışımının (torf+kireç, bahçe toprağı+perlit+kum, vb.) 3-5 cm kalınlığında serilmesi şarttır. Örtü toprağının su tutma kapasitesi yüksek, gözenekli, hastalık ve zararlılardan arındırılmış (60 C de bir kaç saat buharla dezenfekte edilir), pH’sinin 7-7.5 arasında olması ve kaymak tabakası oluşturmaması istenir.

Kapak atıldıktan sonra nem içeriği % 75 olmalıdır. Bu nedenle sık sık ama az miktarlarda sulama yapılır, cünkü homojen ıslatmaya dikkat etmeli, suyun komposta geçmesine engel olunmalı, bununla beraber kapak kurutulmamalıdır. Kapak içinde iyi bir bir misel gelişmesi sağlamak için sıcaklık 20 C’de tutulur, şapka olusum döneminde 14-16 C’ye indirilir. Hava nemi ise % 80 dolaylarındadır. Kapak atıldıktan 1 hafta sonra da havalandırma yapılmaya başlanır.

Hasat

Kapak atma işleminden 18-21 gün sonra hasat başlar. 7-10 gün arayla 4-20 hafta hasat yapılabilir. Hasat döneminin uzunluğu pek çok faktöre bağlı olarak değişebilir. İşletmenin klima kontrol olanakları, maliyet, çesit özellikleri, hasadın makinalı olup olmaması hasat süresini dolayısıyla yıllık üretim sayısını etkiler. Verim, kullanılan çesit, bakım işlemleri ve sağlanan ekolojik koşullara bağlı olarak 15-25 kg/m2 arasında değişir. Hasat döneminde sulamaların ürün dalgalarının arasında ve dikkatle yapılması gerekir. Ayrica bu dönemde havalandırma ve oda içinde hava sirkülasyonu da önem kazanır.

Ambalaj ve Pazarlama

Delikli plastik torbalar, karton veya plastik kutular kullanılabilir. Mantarların % 90′a yakını su olduğundan sıkı bir ambalajdan kacınılması ve kısa süre de pazarlanması gerekir. Aksi taktirde, soğuk hava depolarında muhafaza edilebilir.

Kültür Mantarı Hastalıklarına karşı alınacak önlemler

Kültür mantarı üretiminde, hastalıkların ortaya çıkışından sonra mücadalesi son derece güç olduğu için yapılacak en uygun şey koruyucu önlemlere, yani hijyenik önlemlere ağırlıkverilmelidir. Hastalıkların bir bolümü sağlıksız komposttan kaynaklandığı için; kompostun iyice olgunlaştırılıp, havalandırılması ve pastorizasyon veya çesitli kimyasallarla dezenfeksiyonu (Metil bromid ve Formaldehit (%2 gibi) büyük önem taşır. Kompost, mantar üretim odalarına girmeden önce üretim odalarının temizliği ve dezenfeksiyonuna, hava giriş-cikiş deliklerinde bakteri filtrelerinin kullanılmasına, üretim odalan girişinde %2 lik formaldehitle ıslatılmış paspas kullanılmasına, alet ve ekipmanların dezenfeksiyonuna, işçilerin temizliğine dikkat edilmelidir. Ayrıca iyi bir sinek mücadelesi yapılmalı ve işletme çevresinin temizliğine özen gösterilmelidir. Kullanılacak örtu toprağının da buhar, metil bromid veya formalin ile dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. Hastalıklı materyal işletmeden hemen uzaklaştırılmalıdır.

Kültür mantarı üretim evlerinde fungal hastalıkların kontrolünde tarım ilacı kullanımı son çare olmalı ve insan sağlğığna en az zararlı, dekompozisyon süresi kısa, kimyasallara yer verilmelidir. Bakteriyel hastalıklara karşı ise; topraklama aşamasından başlayarak mantar yataklarına sulama suyuyla birlikte klorak (% 5′lik, 250 ml/100 lt.su) uygulanmalıdır.

Kaynak: Kültür mantarı yetiştiriciliği ve pazarlaması

İş Kurmak İçin İş Önerileri