2022’de bizi neler bekliyor?

Birleşmiş Milletler’in geleneksel değerlendirmesine göre 2022, “Zanaatkar Balıkçılık ve Su Ürünleri Yetiştiriciliği Yılı” ilan edildi. Buna “kültür balıkçılığı” da diyebiliriz. Biz, birkaç maddede 2022’ye bir göz atalım.

HER yıl olduğu gibi yeni yıla iyi dileklerle giriyoruz. Dünyanın yarısı, Gregoryen takvimine göre 2022 yılına girdi ama kalan yarısı da değişik yılları “yeni yıl” olarak karşıladı. Örneğin Koreliler 4355, Tayland halkı 2565, Iranlılar 1400 veya 1401, Etiyopyalılar 2014 veya 2015, Burmalılar 1384 yılını idrak etti. Çin takvimine göre 2022 yılı, 4718 veya 4658 olabilir. Hindistan’da işler daha da karışık. Hindular üç farklı takvim kullanıyor. Buna göre 1943’e de, 2078’e de 5122’ye de girmiş olabilirler.

Birleşmiş Milletler’in geleneksel değerlendirmesine göre 2022, “Zanaatkar Balıkçılık ve Su Ürünleri Yetiştiriciliği Yılı” ilan edildi. Buna “kültür balıkçılığı” da diyebiliriz. Biz, birkaç maddede 2022’ye bir göz atalım.

2022’de Bilim

• Yapay zeka sayesinde konuşma biçimimiz, sesimizin tonu, kelimeleri telaffuz etme alışkanlığımız, zihinsel sağlığımızın penceresi olacak. Sesimizden, neşeli, üzgün, bıkmış, perişan, telaşlı, şaşırmış olduğumuz belli oluyor. Ama güçlü bilgisayarların, güçlü yapay zeka programlarıyla, “gelecekte” nasıl bir mental durumda olacağımızı anlayabileceğiz. Teknoloji devi IBM’e göre önümüzdeki beş yıl içinde, söylediğimiz, yazdığımız şeyler, fiziki sağlığımızın da aynası haline gelecek, örneğin Parkinson hastalığı mobil telefonlarımızdaki bir uygulama sayesinde çok önceden tespit edilecek ve ona göre tıbbi önlem alınacak.
• Gözlerimiz, en fantastik biyolojik ekipmanımızdır. Gözün, etrafında gördüklerini mini kameralar ve uygun bir yazılımla desteklemek çok daha havalı olmaz mıydı? Gözün gördüğü ışıklarla birlikte, mikrodalga ve kızılötesi ışınları da görebileceğiz. Pekiyi bunun faydası ne olacak?

Bu teknolojiyi kullanarak marketlerde hangi ürünün güvenle yenebileceğini anlayabileceğiz. Yağmurda ya da siste araç sürerken, yolu da çevremizi de rahatlıkla net olarak görebileceğiz.

Renk körü olan insanlar, artık renklerin tamamım birbirinden ayırt edebilecekler. Bu tür cihazlar zaten var. 2022 ve sonrasında bu cihazlar yaygınlaşacak ve insan hayatını büyük ölçüde kolaylaştıracak.

• Bilgisayar teknolojisi her zamankinden daha çok güçleniyor ve küçülüyor. Bu durum da bilgisayarların tıbbi alanda kullanılmasını mümkün kılıyor. Artık tıp laboratuvarları için geniş mekanlara, pahalı cihazlara gerek yok. Herkesin kendi “sağlık dedektifi” olacak. Nanoteknolojiye hizmet eden çipler, vücudumuzun gözle görülmeyen işaretlerini algılayacak ve bir doktora görünüp görünmeyeceğimiz konusunda bize tavsiyede bulunacak. Bir başka deyişle biyokimyasal laboratuvarımız, avucumuzun içinde olacak. Kanımızdan, terimizden, gözyaşımızdan yapacağı tahlillerle başta kanser olmak üzere pek çok hastalığı çok önceden görecek ve bizi uyaracak. Birkaç yıl öncesine kadar bu tür cihazlara fantezi gözüyle bakılıyordu. Ama artık gerçek oluyorlar.
• Akıllı algılayıcılar (sensors), çevremizin kirlenmekte olduğunu çok daha kısa zamanda tespit edecek. Anında müdahale edilmesini sağlayacak. Bunun için belediye görevlisi gibi resmi bir kimliğe sahip olmanız gerekmiyor. Çevreye duyarlı her vatandaş, anında önlem alabilecek konumda olacak. Akıllı algılayıcıları drone’lara da koyabilirsiniz, toprağa da gömebilirsiniz. Örneğin küresel ısınmaya neden olan metan gazı sızıntıları, gözle görülmüyor. Ama akıllı bir algılayıcı bu sızıntıyı belirlediğinde haftalar sonra fark edeceğiniz bir felaketi birkaç dakikada öğrenip önleme şansınız olacak.

2022’de Ekonomi

• Covid-19’un Delta, Omicron gibi varyantları ortaya çıkmış olmasına ve düşük aşı ortalamalarına rağmen bu hastalığın ekonomik iyileşme dönemindeki ülkeleri, tekrar rayından çıkarma ihtimali çok düşük görülüyor. Dünya Sağlık Örgütü WHO tarafından pandemik (pek çok ülkede yaygın) ilan edilen hastalığın endemik’e (yöresel yaygına) dönmesi kuvvetle muhtemel. Yeni önlemler; halkı stresten uzak tutmaya çalışmak ve aşılamayı yaygın hale getirmek. Genel kapanmalardan kaçınılacağı bir ortam oluşturulması ihtimali hayli fazla. Aşının yaygınlaştırılması halinde kısıtlamaya gidilmesi gereksiz olacak. Ekonomiler zorlanmayacak ama büyüme yavaşlayacak.
• Tedarik zinciri hala ülkeleri korkutuyor. Yeni yılın ilk yarısında enerji fiyatlarının artması ve nakliyedeki aksaklıklar, fiyatlar üzerindeki yukarı yönlü baskıyı artırmaya devam edecek. Lojistik dar boğazların 2023’te tam olarak giderileceği yönündeki tahminler bir hayli fazla. Petrol ihraç eden Ülkeler Örgütü OPEC’in üretimi artırması şaşırtıcı olmayacak. Fakat enerji yoğun sanayilere sahip ülkeler, karbon salımı ile ilgili olarak giderek artan baskıyı hissedecekler. Enflasyon oranları, 2022’nin sonlarına doğru düşme eğiliminde olacak. Küresel büyüme yavaşlayacak, bölgesel uyuşmazlıklar devam edecek.
• Jeopolitik tansiyon, yükselmeye devam edecek. Bu durum, bölgesel finans piyasalarını olumsuz etkileyecek. Ülkeler arası bazı önemli sürtüşmeler, zaten hava, deniz ve karadan mal akışını zedelemiş durumda. Artan tansiyon, bazı ülkelerin askeri harcamalarını daha da artıracak.

2022’de Spor

• Dünya çapında 439 şampiyona düzenlenecek. Olağanüstü bir durum ortaya çıkmazsa, Covid-19 nedeniyle yapılamayacak bir karşılaşma olmayacak. Bu şampiyonaların bir bölümü ulusal, bir bölümü kıtasal, bir bölümü de uluslararası. Bu spor etkinliklerinde sağlık önlemleri yine ön planda tutulacak. Sporcuların hastalık nedeniyle karşılaşmalara katılma çekincesinin hafifletilmesi için önlemler alınmaya devam edilecek.
• Şüphesiz 2022’nin en önemli spor olayı, 7-20 Şubat tarihleri arasında Çin’de yapılacak olan Kış Olimpiyatları. Oyunlar, başkent Beijing (Pekin) ve komşu eyalet olan Hebei’nin kasabalarında olacak. Çin, ilk defa Kış Olimpiyatları’na ev sahipliği yapacak. Ülke aynı zamanda hem yaz hem kış olimpiyatlarını arka arkaya organize etmiş olacak. Beijing, 2015’te Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da yapılan toplantıda seçilmişti.

Rakipleri Norveç’in başkenti Oslo ve Kazakistan’ın eski başkenti Almaty’ydi. Ne var ki Beijing’in seçilmesi pek çok eleştiri aldı. Öncelikle açık hava kış sporları için Beijing’in yeteri kadar kar almayacağı, bunun için karlı bölgelerden kar getirileceği iddiaları ortaya atıldı. Bu durumda Çin’in, sonucu belirsiz çevre felaketlerine neden olabileceği iddia edildi. Eleştiriler bu kadarla bitmiyordu. Oyunların yapılacağı bölge, Beijing Songshan Ulusal Doğa Rezervi’ydi. Tesisler ve sporcuların kalacağı lojmanların inşaatı, bu rezerve zarar verebilirdi. Çin hükümeti, bu eleştirilere doğal rezervin alanını yüzde 30 oranında genişleterek cevap verdi.

Daha sonra Çin’in insan haklarına yeteri kadar önem vermemesi nedeniyle boykotlar başladı. Son anda vazgeçmezlerse ABD, Kanada, Birleşik Krallık ve Avustralya, Kış Olimpiyatları’na sporcu veya diplomat göndermeyecek. Bu ülkeleri, Japonya, Estonya, Yeni Zelanda, Litvanya, Kosova, Avusturya ve Belçika izledi. Bu ülkelerin, diplomat düzeyinde boykot uygulaması bekleniyor. ABD’nin eski başkanı Donald Trump, bir süre önce yaptığı açıklamada tam boykotun, dört yıldır olimpiyatlara hazırlanan sporculara haksızlık olacağını belirtmişti. Olimpiyatlarda çalınacak resmi şarkı bile eleştirilerden kurtulamadı. Bazı Amerikalı müzik eleştirmenleri, Olimpiyat müziğinin, Walt Disney Animasyon Stüdyoları’nın müzikal filmi Frozen’daki “Let It Go” şarkısına çok benzediğini iddia ettiler.

• FIFA (Federation Internationale de Football Association – Uluslararası Birlik Futbolu Federasyonu ya da yaygın kullanımıyla Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği) Dünya Kupası, 21 Kasım – 18 Aralık arası Katar’da düzenlenecek. ilk kez bir Dünya Kupası, Arap dünyasında gerçekleştirilmiş olacak. Kupa maçlarında 32 takım mücadele edecek (2026’da takım sayısı 48’e çıkacak). FIFA, 65 ülkenin televizyonuna yayın hakkı verdi. Bunlardan biri de TRT (Futbolun resmi adı, “association footbalP’dur. Ama Ingiltere’de halk kısaca “football” veya “soccer” der. Soccer, Oxford sözlüğüne göre argodur. Amerikalılar, soccer kelimesini Avrupa futbolu için kullanır ve kelimeyi Amerikan futbolundan ayırmış olur.)

2022’de Siyaset

• 2022’de pek çok ülkede siyasi hareketlilik görülecek. ABD’de ara seçimler yapılacak. Temsilciler Meclisi’nin 435 üyesi, Senato’nun da üçte biri (33 veya 34 üyesi) yenilenecek (Senato 100 üyeden oluştuğu için üçte biri tam sayı olamıyor). Ara seçimler, başkanın (Joe Biden) dört yıllık görev süresinin tam ortasına rastladığından, başkan ve partisinin performans değerlendirmesi açısından bir referandum niteliği taşıyor. 2020 nüfus sayımının ardından ülke, yeniden seçim bölgelerine ayrılmıştı. Bu açıdan ara seçimler oldukça önemli. Bazı eyaletler sandalye kaybedecek, bazıları sandalye kazanacak, bazılarında da rakam değişmeyecek. Ayrıca 36 eyaletin de valisi belirlenecek.
• İtalya, Güney Kore, Fransa, Kolombiya başkanını seçecek. Portekiz, Sırbistan, Filipinler, İsveç, Brezilya, Macaristan, Kuzey İrlanda ve Avustralya’da genel seçimler yapılacak.

ALEV RIGEL / PARA